Resultaten slaapplaatstellingen Koereiger, Kleine en Grote Zilverreiger weekend 14 – 15 januari 2017
Inleiding
We ontvingen in september 2016 een vraag van het INBO (Instituut voor Natuur – en Bos Onderzoek) te Brussel om samen met de Aalscholvers ook de slaapplaatsen van de “witte” reigers mee te tellen, en dit tijdens de traditionele november en januari telling. En dit zou simultaan over gans Vlaanderen gebeuren. Een vraag waarop we graag ingingen, gezien we reeds van 2002 t.e.m. 2011 op regelmatige basis en op simultane wijze de slaapplaatsen van de Kleine Zilverreigers in onze regio telden en we benieuwd waren naar de recentste evolutie: een vermoedelijke afname Kleine Zilverreiger en een toename van Koereiger en Grote Zilverreiger. Deze twee laatste soorten waren in deze periode nog onregelmatige gasten in de regio en slaapplaatsen kwamen niet voor.
Resultaten Januari telling
In het totaal noteerden we op 9 verschillende slaapplaatsen (5 in de polder en 4 in de zandstreek) 30 Kleine Zilverreigers, 18 Grote Zilverreigers en 10 Koereigers.
Bespreking per gebied
ZEEBRUGGE: SMIENTENWEIDEN
Een traditionele slaapplaats van de Kleine Zilverreiger is het privé bosje in de Zeebrugse Smientenweiden. Daar telde Johan Debuck op 12.11 ’s avonds 15 kleine zilverreigers. Het gaat hier om de vogels die overdag in Lissewege, de Achter- en Voorhaven van Zeebrugge, het strand van Zeebrugge en wellicht ook de Uitkerkse Polder verblijven. Tijdens de november telling waren daar 20 vogels aanwezig.
KNOKKE: ZWIN – RETRANCHEMENT
Er werd op 14/01 zowel aan de Internationale Dijk als aan de gekende slaapplaats in Retranchement plaats gevat, maar op geen enkele plaats werden slaaptrekkende vogels of vogels op slaapplaats vastgesteld. Nochtans verbleven (bron: waarnemingen.be) zeker 4 vogels in de Zwinregio die dus op een andere plaats moeten gaan slapen zijn. Het uitzonderlijk hoog springtij zette dat weekend het Zwin zo goed als volledig blank, waardoor de al schaarse aantallen wellicht tijdelijk een andere foerageergebied en slaapplaats opzochten. Tijdens de november telling telden we 10 Kleine Zilverreigers die richting Retranchement vlogen.
DAMME: WEIDEN DAMSE VAART
De slaapplaats bevindt zich in de tuin vol vijvers en struwelen van een privé villa dicht bij de Vriezeganzenstraat. Deze locatie herbergde op 14/01 6 Grote Zilverreigers en 1 Kleine Zilverreiger. In november goed voor 9 Grote Zilverreiger en 4 Koereigers, die in datzelfde weekend van slaapplaats verhuisden naar Meetkerke.
MEETKERKE: LAGE MOERE
De vogels komen slapen in een privé jachtput net ten noorden van de Betonfabriek langs het kanaal Brugge-Oostende en is best te tellen langs de zandweg die vertrekt aan de Put van Meetkerke. Op zondagavond 15/01 kwamen daar 7 Grote Zilverreigers, 6 Kleine Zilverreigers en 10 Koereigers toe. Dit is de grootste slaapplaats in de regio. In november ook al 5 Grote Zilverreiger en 4 Koereigers aldaar.
HOEKE: KLEIPUTTEN SINT-DONAAS – STEENBAKKERIJ HOEKE
Emmanuel Crul merkte tijdens zijn Aalscholver slaapplaatstelling op donderdag 12.11 geen vogels meer op die kwamen slapen in de kleiputten en dit in tegenstelling met zijn telling in november toen geheel onverwacht 5 Grote Zilverreigers die tussen 17u15 en 17u30 de kleiputten kwamen ingevlogen en aldaar sliepen. Rik Vande Kerchove ontdekte op 30/01 dat de vogels in de nabijgelegen steenbakkerij kwamen slapen. Hij nam toen 3 Grote en 2 Kleine zilverreigers waar die we in de tabel hebben opgenomen.
ZEDELGEM: VLOETHEMVELD
Luc De Cat meldde dat nog één Grote Zilverreiger in het ex-militair domein overwintert en dat de vogel daar ook zijn vaste slaapplaats heeft.
OOSTKAMP: WARANDEPUTTEN
Ook hier dezelfde situatie als in Vloethemveld: de Grote Zilverreiger die dagelijks in de Warandeputten of directe omgeving verblijft slaapt iedere avond aldaar, dixit Geert Vanhulle.
OEDELEM en SINT-KRUIS: TWAALFHOEKBOSJES RYCKEVELDE
Hoe meer de winter vordert, hoe meer de Kleine Zilverreigers het binnenland intrekken daar zijn typisch kustvoedsel, de garnaal, in die periode de zee intrekt en hij op andere voedsel overschakelt. Zo zien we vanaf half oktober de aantallen opvallend stijgen in Sint-Kruis, Assebroek, Sijsele, Oedelem, en Oostkamp.
Tijdens het telweekend kwamen minstens 3 vogels slapen in een bosje nabij Ryckevelde. Er blijkt steevast uitwisseling te zijn met de nabijgelegen bosjes in de Twaalfhoek te Oedelem wat accuraat telwerk bemoeilijkt. In november minstens 9 vogels aldaar.
TORHOUT: GROENHOVE
In de onmiddellijke omgeving van Groenhove sliepen tijdens het telweekend 3 Kleine Zilverreigers. In november geen gegevens uit dit gebied.
Bespreking resultaten
Grote Zilverreiger
De aantallen zijn wellicht de ganse winter stabiel gebleven. Deze vogels vertoeven liefst in het minder zilte, hoger gelegen deel van de polder en zoeken ook daar dan een slaapplaats. Tijdens het telweekend verbleef ook één vogel in de Assebroekse Meersen, maar het is niet gekend waar die vogel gaat slapen. Ook in De Haan/Klemskerke overdag werden 4 tot 6 vogels opgemerkt waarvan de slaapplaats niet gekend is, idem voor het drietal vogels die rond het Pompje van Oudenburg verblijven.
Dus er verblijven een 25 tal overwinteraars in de regio, waarvan 18 op slaapplaats teruggevonden.
Tot slot ook nog melden dat Marcel Pottier onlangs (02/02/2017) een slaapplaats van 2 Grote Zilverreigers ontdekte in de Kwetshage te Varsenare.
| Gebied | Mid November | Mid Januari |
| Damme (kant Fort Beieren) | 9 | 6 |
| Hoeke (kleiput/steenbakkerij) | 5 | 3 |
| Meetkerke (Jagersput) | 5 | 7 |
| Zedelgem (Vloethemveld) | 1 | 1 |
| Oostkamp (Warandeputten) | 1 | 1 |
| Totaal | 21 | 18 |
Tabel 1 = aantallen Grote Zilverreigers op de gekende slaapplaatsen in Noord-West-Vlaanderen, winterhalfjaar 2016/2017
Kleine Zilverreiger
Verblijft zoals gezegd in de zomer en het vroege najaar meestal in de polder en zwermt tijdens de winter uit over de ganse regio. Met 30 vogels geteld, verblijven er duidelijk minder Kleine Zilverreigers in de regio en dat zowel in de polder als in de zandstreek, dan pakweg 10 jaar terug. Er zijn ook minder broedgevallen en overzomerende vogels.
We missen één slaapplaats in de regio Jabbeke-Roksem. Vogels die rond Oudenburg overdag foerageren trekken ’s avonds richting Oostendse Vaart (mededeling Dirk Van Hoecke), maar een slaapplaats werd daar tot nu toe niet ontdekt.
| Gebied | Mid November | Mid Januari |
| Zeebrugge ( Smientenweiden) | 20 | 15 |
| Knokke (Int Dijk – Retranchement | 10 | 0 |
| Damme (kant Fort Beieren) | 0 | 1 |
| Hoeke (kleiputten/steenbakkerij) | 0 | 2 |
| Meetkerke (Jagersput) | 0 | 6 |
| Oedelem/Sint-Kruis (bosjes) | 9 | 3 |
| Torhout (Groenhove) | 0 | 3 |
| Totaal | 39 | 30 |
Tabel 2 = aantallen Kleine Zilverreigers op de gekende slaapplaatsen in Noord-West-Vlaanderen, winterhalfjaar 2016/2017
De Koereiger
De kleine aantallen Koereigers bleven in januari aanwezig en we konden ze allemaal strikken op de slaapplaatsen. De vogels die in Klemskerke overwinteren, slapen in een nabjgelegen rietkraag; de vogels die in Meetkerke overwinteren, komen samen met Kleine en Grote Zilverreigers in een Jagerputje slapen .
| Gebied | Mid November | Mid Januari |
| Meetkerke(Jagersput) | 4 | 10 |
| Klemskerke (weiden) | 3 | |
| Totaal | 4 | 13 |
Tabel 3 = aantallen Koereigers op de gekende slaapplaatsen in Noord-West-Vlaanderen, winterhalfjaar 2016/2017
Nabeschouwing
Indien je in de volgende weken of maanden nog slaapplaatsen ontdekt of telt dan graag alle informatie op waarnemingen.be plaatsen en aan frank.descheemaeker@skynet.be doormailen.
Even in de archieven gekeken en enkele tabellen met Kleine Zilverreiger resultaten teruggevonden.
| 2002-2003 | 2003-2004 | 2004-2005 | 2005-2006 | 2006-2007 | |
| Juli | 52 | 84 | 91 | 116 | 117 |
| Augustus | 99 | 116 | 141 | 146 | 132 |
| September | 107 | 115 | 136 | 163 | 156 |
| Oktober | 89 | 113 | 103 | 135 | 132 |
| November | 89 | 89 | 84 | 91 | 59 |
| December | 38 | 38 | 65 | 62 | 33 |
| Januari | 38 | 16 | 36 | 33 | 15 |
| Februari | 39 | 35 | 33 | 21 | 1 |
| Maart | 48 | 37 | 34 | 28 | 21 |
Maandmaxima van de Kleine Zilverreigers op de slaapplaatsen aan de kust, winterhalfjaar 2002-2003 tot 2007-2008
| 2002-2003 | 2003-2004 | 2004-2005 | 2005-2006 | 2006-2007 | |
| Juli | Ng | 0 | 0 | 0 | 0 |
| Augustus | Ng | 0 | 0 | 0 | 0 |
| September | Ng | 0 | 0 | 0 | 0 |
| Oktober | Ng | 0 | 1 | 0 | 2 |
| November | Ng | 11 | 8 | 0 | 30 |
| December | 17 | 11 | 31 | 14 | 60 |
| Januari | 14 | 20 | 37 | (39) | 50 |
| Februari | 16 | 22 | 14 | 43 | 48 |
| Maart | 2 | 20 | 10 | 31 | 23 |
Maandmaxima van de Kleine Zilverreigers op de slaapplaatsen in het binnenland, winterhalfjaar 2002-2003 tot 2007-2008
Dankwoord
Met dank aan alle tellers en medetellers: Wim Jans, Karin Mels, Stefaan Viaene, Johan Steuperaert, Johan Debuck, Frank De Scheemaeker, Rudy Deplae, Robrecht Pillen, Moniek Knuyssen, Emmanuel Crul, Geert Carette, Kenny Hessel, Luc De Cat, Geert en Rieneke Vanhulle, Rik Vande Kerchove en Johan Claeysier.
Ook dank aan de fotografen wiens foto’s ik uit de Mergus mediatheek plukte.
Literatuur
D’hoore P, 2001. De aanwezigheid van de Kleine Zilverreiger in het witte polderdorp Lissewege,: 1995-2000. Mergus Nieuwsbrief nr 8.
De Scheemaeker 2004. Slaaptrektelling Kleine Zilverreiger in het Zwin/Zwinbosjes te Knokke, winter 2001-2002. Mergus Nieuwsbrief nr 18: blz 12-14
De Scheemaeker 2005. Slaaptrektelling Kleine Zilverreiger in het Zwin/Zwinbosjes te Knokke, winter 2002-2003. Mergus Nieuwsbrief nr 20: blz 2-4
De Scheemaeker 2007. Slaapplaatstellingen Kleine Zilverreiger in Noord-West-Vlaanderen, winter 2003-2004. Mergus 2007 (32): blz 16-23
De Scheemaeker 2007. Slaapplaatstellingen Kleine Zilverreiger in Noord-West-Vlaanderen, winter 2004-2005. Mergus 2007 (32): blz 24-32
De Scheemaeker 2007. Slaapplaatstellingen Kleine Zilverreiger in Noord-West-Vlaanderen, winter 2005-2006. Mergus 2007 (32): blz 33-42
De Scheemaeker 2016. Resultaten slaapplaatstellingen Koereiger, Kleine en Grote Zilverreiger weekend 12 -13 november 2016. Mergus website: www.mergus.be
Voisin Claire, José Godin and Alain Fleury 2005. Status and behaviour of Little Egrets wintering in western France. British Birds, september 1995:468-475.
Frank De Scheemaeker, Ronselarestraat 105, 8380 Brugge – frank.descheemaeker@skynet.be
