Foto Marc Nollet.
Onze IJsvogel is een waterminnende vogel uit de familie van de ijsvogels (Alcedinidae). Hij behoort tot de orde van Scharrelaarvogels (Coraciiformes)samen met Bijeneters, Scharrelaars, Hoppen en Neushoornvogels. Tot de familie Alcedinidae behoren een honderdtal verschillende IJsvogels. In België komt slechts één soort voor: de Europese IJsvogel “ALCEDO ATTHIS”. Alcedo is afgeleid van het latijnse alcedo, wat “koningvisser” betekent en atthis is een mannelijk figuur uit de Griekse mythologie.
IJsvogel mannetje Foto Marnik Ugille.
De meeste mensen die voor het eerst het geluk hebben een IJsvogel te zien, verbazen zich over de mooie , exotische kleuren die hij bezit. Wanneer we verder gaan kijken naar zijn levenswijze en (balts) gedrag blijkt het ook een hele fascinerende vogel te zijn.
Het is een kleine (17-20 cm), prachtig gekleurde, plompe vogel met korte staart en poten, grote kop en lange snavel. De kruin en vleugels zijn groenachtig blauw (afhankelijk van lichtinval), de staart, stuit, rug en onderste deel van de mantel schitterend blauw, variërend van azuur tot kobalt. De onderzijde en oorstreek kleuren warm oranjebruin, de keel en de vlek op zijhals sneeuwwit. Ondanks deze kleurenpracht is hij soms moeilijk te ontdekken wanneer hij roerloos in de schaduw op een tak zit. Het zonlicht speelt immers een heel grote rol bij deze bijna fluorescerende tinten.
Vrouwtje Foto Marnik Ugille.
Mannetje en vrouwtje zijn vrijwel gelijk, alleen de snavel verschilt. Bij de man is die volledig zwart terwijl het vrouwtje een roodachtige ondersnavel basis heeft.
Foto Marnik Ugille.
Het lijkt haast vanzelfsprekend dat IJsvogels te vinden zijn in vooral waterrijke gebieden. Onze Ijsvogel, is een piscivoor en jaagt voornamelijk op kleine vissen, ook garnalen, rivierkreeftjes en andere kreeftachtigen staan op het menu. Het menu bestaat voor 78% uit vis.
1 : Foto Patrick Franqui.
2 : Foto Dieder Plu.
Bij het jagen op vis duikt de vogel met hoge snelheid loodrecht op zijn prooi, waardoor hij het wateroppervlak kan doorbreken. De IJsvogel komt dan vanzelf weer boven en verlaat direct na de vangst het water. Hij vliegt hierna naar een zitplaats, waar hij het visje dood slaat tegen een tak waar hij op zit. Hierna wordt de prooi in zijn geheel ingeslikt met de kop eerst, zo wordt voorkomen dat eventuele stekels zich vastzetten in de keel. Onverteerbare delen, zoals graten, schubben e.a. worden enkele malen per dag in een kleine braakbal uitgebraakt.
IJsvogel met braakballetje Foto Dieder Plu
De IJsvogel leeft voornamelijk solitair, in het broedseizoen in paarverband. Het paartje is zeer territoriaal in de broedtijd en tolereert geen andere IJsvogels. Een indringer wordt over het water achtervolgd, waarbij de IJsvogel harde kreten slaakt. Soms mondt dit uit in een gevecht dat meestal maar van korte duur is en waarbij ze elkaar beetpakken bij de snavel, maar in Zweden werd een gevecht, dat 8 uur duurde waargenomen !!!
1 : Nestholte.
2: Naar holte Foto Marnik Ugille.
De IJsvogel broedt meestal twee à drie keer per jaar. In februari al zoekt het mannetje een partner, meestal hetzelfde vrouwtje van het voorgaande jaar. Hij kan echter tot drie vrouwtjes bevruchten. De paarvorming is spectaculair en begint met een achtervolging in de lucht, vlakbij de toekomstige locatie van het nest. De IJsvogels achtervolgen elkaar op een zeer luidruchtige manier , waarbij de vogels het ene moment vlak over het water scheren en vervolgens hoog door de toppen van de bomen. Het mannetje slaakt hierbij scherpe kreten.
IJsvogels gebruiken zelf gegraven holen om te broeden. In een steile oeverkant wordt een hol gegraven met een lengte van de 30 tot 100cm. De gang eindigt in een ronde nestkamer.
1 : Aanreiken van het visje Foto Marnik Ugille.
2 : Paring Foto J. Schwiebbe (www.birdphoto.nl)
Na de bouw van het nest volgt de balts, waarbij het mannetje een visje aanbiedt aan het vrouwtje. Wanneer zij het visje heeft geaccepteerd en opgegeten volgt de paring. De broedtijd duurt 18 tot 21 dagen, beide ouders voeden en verzorgen de jongen.
De IJsvogel kan slecht tegen koude en zeer strenge winters. Meestal sterven de dieren door voedselgebrek omdat ze door het ijs geen vis kunnen vangen. De twee laatste jaren is het aantal praktisch gehalveerd.
1 : Bonte IJsvogel.
2 : Bandijsvogel.
Een paar aanverwante soorten: Bandijsvogel eenmaal in Nederland gezien, Smyrnaijsvogel, Bonte IJsvogel e.a. Op de onderstaande site kan je 26 verschillende ijsvogelsoorten zien . Ze geven een goed beeld van de verscheidenheid in kleur en grootte binnen deze familie.
http://www.bobhogeveen.nl/vogels/ijsvogels.htm
De volledige ijsvogel reportage van Marnik Ugille kan je bekijken op:
http://users.skynet.be/Marnik/ijsvogels.htm
De IJsvogel is en blijft voor iedereen een schitterende verschijning die nooit verveelt.
Machteld Kaesemans 02-08-2011.