Met verblijf van zowel een adult mannetje als tweede kalenderjaar vrouwtje Ruigpootbuizerd (Buteo lagopus) is dit misschien een goed moment om eens stil te staan bij leeftijds- en geslachtsbepaling. Bemerk dat deze tekst enkel tot doel heeft dit voor de vogels in het Retranchement te illustreren. Lezers die geïnteresseerd zijn in een meer volledig overzicht worden verwezen naar gespecialiseerde literatuur (vb. Forsman 2007 & Gensbol 2005).
Jonge Ruigpootbuizerds ruien nagenoeg geen lichaamsveren in hun eerste jaar, laat staan slag- of staartpennen (Cramp 1979). Jonge vogels komen dus in het najaar bij ons aan in een mooi egaal verenkleed met een sollide buikschild en duidelijke polsvlekken, erg gelijkend op (jong-)volwassen vrouwtjes. Ze zijn hier echter het best van te onderscheiden door de diffuse achterrand op hand en armpennen en ook de staartband is bij juveniele vogels dikwijls een stuk breder (Dunne et al. 2012). Van dichterbij valt bovendien ook de bleek gele iris op (foto 2). Geslachtsbepaling in het veld is nagenoeg onmogelijk voor juveniele vogels (Forsman 2007).
Foto 1: Juveniele Ruigpootbuizerd. Oostende, 7 maart 2011 (foto Johan Buckens)
In april of mei van hun tweede kalenderjaar wordt dan de eerste ruigolf gestart in hand- en armpennen (Forsman 2007). Deze wordt echter gestaakt gedurende de najaarstrek en zodoende kunnen dergelijke vogels wanneer ze bij ons in het najaar aankomen op leeftijd gebracht worden door een mix van juveniele en adulte handpennen, armpennen en soms ook staartpennen. In regel vertonen deze vogels nog 2 à 3 juveniele handpennen (P8-10, oftewel de buitenste 3). Vermits juveniele veren in regel van lagere kwaliteit en al een jaar aan de elementen blootgesteld zijn, vallen deze vooral op door hun fletser bruine kleur en meer puntige vorm ten gevolge van sleet. Juveniele armpennen vallen doorgaans meer op dan juveniele handpennen. Ze zijn korter dan de nieuwe adulte waardoor de egale achterrand van een juveniele vogel (zie foto 1) verloren gaat.
Foto 2: Juveniele Ruigpootbuizerd. Oostende, 10 februari 2012 (foto Miel Ferdinande)
Foto 3: 2e kalenderjaar vrouwtje Ruigpootbuizerd. Retranchement, 22 november 2012 (foto Marc Nollet)
Dit is ook allemaal terug te vinden op het vrouwtje dat momenteel in het Retranchement verblijft (zie foto 3). De buitenste twee juveniele handpennen zijn een stuk bruiner en puntiger ten gevolge van sleet. Bovendien zijn de 4e, 7e en 8e (mogelijk ook de 9e) armpen – van buiten naar binnen te tellen – eveneens nog steeds juveniel en te herkennen aan hun kortere lengte met kleinere en vagere bruine top. De vogel heeft bovendien nog een paar juveniele staartpennen (het 3e paar van binnen te tellen), te zien op deze foto: http://waarneming.nl/fotonew/6/4138476.jpg . Ook begint de iris donkerder te kleuren maar deze is soms echter nog verrassend licht. Geslachtsbepaling kan erg moeilijk zijn op tweedejaars vogels (Forsman 2007), het solide buikschild en polsvlekken en de enkele eindband lijken echter allemaal in de richting van een vrouwtje te wijzen. Vergelijk ook met een mannetje van dezelfde leeftijd in foto 4.
Foto 4: 3e kalenderjaar mannetje Ruigpootbuizerd. Zwin, 14 februari 2009. (foto Johan Buckens)
In hun 2e zomer wordt dan een nieuwe ruigolf gestart en wordt de vorige afgewerkt waar ze in het najaar gestopt is (Cramp 1979) (m.a.w. de resterende juveniele hand- en armpennen worden nu geruid naar adulte veren). De vogel heeft vanaf nu dus enkel maar adult type handpennen. En hoewel er door de 2 gelijktijdige ruigolven nog steeds een leeftijdsverschil bestaat tussen handpennen is dit nooit erg uitgesproken. Dit brengt ons dan ook bij het adulte mannetje dat zich in het Retranchement bevindt. Het donkere oog en het ontbreken van juveniele hand of armpennen duiden er op dat het hier om een vogel van minstens 3 jaar oud gaat. De geslachtsbepaling is vrij eenvoudig gezien de gebandeerde buik, de donkere keel, gevlekte polsvlek en 4 solide banden op de staart – bemerk dat adulte vrouwtjes een fijne tweede band kunnen hebben – (zie foto 5).
Foto 5: adult mannetje Ruigpootbuizerd. Retranchement, 22 november 2012 (foto Marc Nollet)
Referenties
Cramp S. 1979. The birds of the Western Palearctic. Oxford University Press, 695p.
Dunne P., Sibley A and Sutton C. 2012 Hawks in flight. HNH, 335p.
Forsman D. 2007. The raptors of Europe and the Middle East. Poyser, 608p.
Gensbol B. 2005. Veldgids Roofvogels. Knnv, 401p.