Witkopstaartmees, Foto Johan Buckens.
Op 02-11-2010 stond in een van onze dagbladen “ In België zijn er de voorbije weken op verschillende plaatsen groepjes Witkopstaartmezen gezien. Het is zeer zeldzaam dat deze Oost-Europese vogels tot in onze streken trekken”. Daarmee was de trend gezet. Deze winter is zeer uitzonderlijk, een goed invasiejaar met veel waarnemingen van Pestvogels, Kruisbekken, Gaaien, Ruigpootbuizerds, Zeearenden, Blauwe Kiekendieven en…WITKOPSTAARTMEZEN!!!
Witkopstaartmees, De kuipen, Foto Ann Dumoulin.
De Witkopstaartmezen verschillen van de inlandse Staartmezen door hun zuivere witte kop , een spierwitte buik en zeer wollig voorkomen.
Maar deze uitleg is wel veel te eenvoudig.
Wij kennen bij ons de “gewone” STAARTMEES (Aegithalos caudatus) niet nauw verwant aan de echte mees. Dit energiek gezelschapsvogeltje, ook wel “pluizebolletje-met-lange-staart” genoemd, is bij veel vogelaars een graag geziene gast. Altijd druk in de weer, altijd in groepjes en niet echt schuw. Hij lijkt in de vlucht op een licht balletje met staart, zijn vlucht is hobbelend en licht golvend. Hij beweegt zich acrobatisch en hangt vaak ondersteboven aan de dunste twijgen. Bij ondersoorten rosaceus in Brittannië en Ierland en europaeus in M.Europa (ook België) zijn kop en onderdelen witachtig met brede zwarte zijkruinstreep, fijn donker gestreepte oorstreep , mantel zwart met wijnrode of roodbruine kleur op schouderveren (ook in N- en O-Europa).
De WITKOPSTAARTMEES (Aegithalos Caudatus Caudatus ) is een ondersoort van de hierboven beschreven Staartmees en komt voor in Scandinavië, Oostelijk- Europa, Rusland en verder tot in China en Japan. Het grote verschil ligt dus alleen in de spierwitte kop met duidelijke afscheiding van de zwarte nekband en de wollige spierwitte indruk die hij of zij wekt.
Witkopstaartmezen worden soms in het najaar in ons land gezien, maar doorgaans in zeer kleine aantallen, behalve deze winter.
Witkoppige Staartmees + Staartmezen, Foto Ann Dumoulin.
Het gros van de meldingen betreft de WITKOPPIGE STAARTMEES (Aegithalos caudatus, var.). Dit zijn staartmezen met meer dan gemiddeld wit op het kopje, maar niet zo spierwit als van een Witkopstaartmees…volgt u het nog? Dit zijn dan intermediaire vogels…kruising van europaeus en caudatus? Hopelijk brengen de bijgeplaatste foto’s wat licht in de duisternis !!!
Dit najaar en winter werden heel veel witkoppluizebolletjes gemeld. Inmiddels lijkt ook duidelijk waar de invasie zeer waarschijnlijk vandaan komt. In Nederland is recent een witkopstaartmees gevangen met een Litouwen-ring. De vogel zat maar liefst in een groepje van 13 Witkopstaartmezen. De invasie van dit najaar lijkt dus uit oostelijke richting te komen.
Volgens Marc Herremans (Natuurpunt )kan er een verklaring liggen in het “wijzigende klimaat”. Door de klimaatopwarming leveren bomen frequenter meer vruchten (mastjaren). Samen met zachtere winters zorgt dit voor een betere overleving. Een zachter voorjaar en zomer geven een beter broedseizoen waardoor de druk op de populaties kan toenemen.
Wie een groepje Staartmezen ziet, kijk uit of er geen Witkop of Witkoppige Staartmees tussen zit !
Witkoppige Staartmees, Foto Dirk Smets.
Hieronder een overzicht van het aantal waarnemingen van Witkopstaartmees in België in de laatste jaren:
2008: 3 waarnemingen
2009: 9 waarvan 2 met twijfels.
2010: voor 12 november : 6 wn.
2010: na 12-10: 451 waarnemingen.
2011: 309 waarnemingen tot hiertoe.
Ter vergelijking Witkoppige Staartmees:
2008: 56 waarnemingen.
2009: 84 waarnemingen.
2010: voor 12-10: 97 wn.
2010: na 12-10: 18 wn.
2011: 77 wn. tot hiertoe.
Witkoppige Staartmees, Foto Dirk Smets.
Als trieste afsluiter om even bij stil te staan: op het internet vond ik een aanbieding van twee Witkopstaartmezen te koop voor de prijs van 100 euro het stuk, op de markt van Zwolle. Ondertussen is het item verwijderd.
Machteld Kaesemans.