Resultaten slaapplaatstellingen Koe-, Kleine- en Grote Zilverreiger in Noord-West-Vlaanderen weekend 18-19 januari 2020
Frank De Scheemaeker
Inleiding
In het weekend van 18 en 19 januari 2020 telden we net als in 2016, 2017, 2018 en 2019 op vraag van het INBO (Instituut voor Natuur – en Bos Onderzoek) te Brussel, opnieuw de slaapplaatsen van de ‘witte ‘reigers in onze regio. Dit zou opnieuw simultaan over gans Vlaanderen gebeuren.
Resultaten
In het totaal noteerden we 16 verschillende slaapplaatsen, 10 in de polder en 6 in de zandstreek. Er kwamen in totaal 32 Kleine Zilverreigers en 92 Grote Zilverreigers slapen. Dit zijn, vooral bij de Grote Zilverreiger, opvallend hoge aantallen.
Er werden dagelijks 3 Koereigers gemeld in Uitkerke, maar de slaapplaats van deze vogels is voorlopig niet gekend.
Bespreking per gebied
ZEEBRUGGE: SMIENTENWEIDEN ( 13 Kleine Zilverreigers)
Een traditionele slaapplaats van de Kleine Zilverreiger is het privé bosje in de Zeebrugse Smientenweiden. Daar telde Frank De Scheemaeker op 20/01 ’s avonds 13 Kleine Zilverreigers. Het gaat hier om de vogels die overdag in Lissewege, de Achter- en Voorhaven van Zeebrugge, het strand van Zeebrugge en wellicht ook de Uitkerkse Polder verblijven.
KLEIPUTTEN VAN WENDUINE (9 Grote en 2 Kleine Zilverreigers)
Eureka! Dirk Content nam tijdens zijn Aalscholver slaapplaatstelling op zaterdag 18 01 9 Grote en 2 Kleine Zilverreigers waar die zich zeer laat (rond 18u) kwamen slaap nestelen in de Eendekooi. Prachtig!
KNOKKE: ZWIN – RETRANCHEMENT – NIEUWE VREDE (5 Kleine – en 7 Grote Zilverreigers)
Kurt Vandamme zag op 18 01 5 vogels die voor verzamelden aan de brug Retranchement, net voor de effectieve slaapplaats, die sinds jaar en dag niet geteld wordt – wegens te grote kans op verstoring. Frank zelf nam op 12 01 plaats aan de Zwindijk en zag er 4 vogels richting slaapplaats Retranchement vliegen. Er weinig vogels dus in de Zwinstreek, wat ook bevestigd wordt door de heel kleine dag aantallen de ganse maand. Op de slaapplaats aan de Oude Vrede op 18.07 7 Grote Zilverreigers (Marc V). Op 12 .01 9 vogels (FDS)
DAMME: VERBRAND FORT (18 Grote Zilverreigers)
De slaapplaats verlegde zich van de tuin vol vijvers en struwelen van een privé villa dicht bij de Vriezeganzenstraat naar de vijver bij het Verbrand Fort nabij de Rombautsvervedijk. Deze locatie werd op vrijdagavond door Robrecht Pillen, Rudy Deplae en Ann Roose geteld en een recordaantal van 18 vogels kwam binnengevlogen tussen 17u36 en 17u45.
BRUGGE: BLAUWE TOREN (7 Grote Zilverreigers)
Net als in november noteerde Wim Jans opnieuw 7 Grote Zilverreigers en geen enkele Kleine Zilverreiger.
DUDZELE: RONSELAREBOSJES (geen reigers)
Geen vogels deze keer op de kleine slaapplaats naast mijn deur. De vogels uit Dudzele trekken deels naar de slaapplaats aan de Blauwe Toren, deels naar die in Damme.
KLEMSKERKE – SCHAPEBOER STRUWEEL-MOERASJE (27 Grote Zilverreigers)
Al een tijdje de grootste slaapplaats in de regio! Tijdens het telweekend telde Wim Pauwels er 27 vogels die zaterdagmorgen 18.11 uit de slaapplaats opvlogen. Knap.
MEETKERKE: LAGE MOERE (15 Grote Zilverreigers)
De vogels komen slapen in een privé jachtput net ten noorden van de Betonfabriek langs het kanaal Brugge-Oostende en zijn best te tellen langs de zandweg die vertrekt aan de Put van Meetkerke. Wegens de Velofollies fietsbeurs telde Frank die de week voordien op 11.01 in erg slechte weersomstandigheden. De 15 getelde vogels zijn dan ook een absoluut minimum.
HOEKE: KLEIPUTTEN SINT-DONAAS (3 Grote Zilverreigers) EN STEENBAKKERIJ (3 Grote Zilverreigers)
Alleen de slaapplaatsen te Hoeke tellen is zo goed als onmogelijk door het groot aantal aanvliegrichtingen en de zeer late aankomst van sommige vogels. Uitgaande van alle gegevens die Emmanuel Crul, teller van dienst me doorstuurde en de ervaring die we rond de slaapplaatsen hebben opgebouwd – concludeer ik dat minstens 3 vogels in de Steenbakkerij en 3 in de Kleiputten kwamen slapen. Voor 2020/2021 proberen we een simultaan telling te doen vanop 4 punten.
SINT-MICHIELS: OMGEVING KERKEBEEK (1 Kleine Zilverreiger)
Één vogel overwintert aan de Kerkebeek te Sint-Michiels en blijft daar ook slapen. Ondanks het feit dat de exacte slaapplaats niet gekend is, menen we die bij de statistieken te mogen tellen gezien de vogel daar ganse dag aanwezig is en zeker niet naar een ‘verdere’ slaapplaats vliegt (Guido Orbie)
ZEDELGEM: VLOETHEMVELD: (2 Grote Zilverreigers)
Luc De Cat meldde op 18/01 1 vogel en op 19/01 2 vogels op de traditionele slaapplaats.
OOSTKAMP: WARANDE PUTTEN (geen Zilverreigers)
Tijdens het telweekend werden geen vogels op deze plaats gemeld.
SIJSELE – OEDELEM – SINT-KRUIS: RYCKEVELDE – TWAALFHOEK – GOLF – ZANDBERGHOEVE
(1 Grote – en 6 Kleine Zilverreiger)
Hoe meer de winter vordert, hoe meer de Kleine Zilverreigers het binnenland intrekken, gezien zijn typisch kustvoedsel: de garnaal in die periode de zee intrekt en hij op andere voedsel overschakelt.
Tijdens het telweekend werden geen vogels vastgesteld aan het gekende kleine Sparrenbosje ten Zuiden van Ryckevelde. Maar toch vertoeven er dagelijks een zestal Kleine Zilverreigers in de directe omgeving (Eric Hermy, Rik Vande Kerckove, e.v.a.) die zeker in de onmiddellijke omgeving slapen (mogelijks opnieuw Ryckevelde zelf). Deze vogels werden weerhouden als telresultaat.
Slechts één Grote Zilverreiger kwam slapen aan de Zandberghoevevijver te Oedelem op 19.11 (Koen Baute) Geen vogels deze keer aan de Golf te Sijsele (Stefaan Anseeuw)
EERNEGEM – STATIONSPUT en of WESTKERKE – REIGERKOLONIE (4 Kleine Zilverreigers)
Hier durven we wat te interpreteren. Er zijn dagelijks een viertal vogels in de regio Eernegem – Roksem – Westkerke, op de uiterste zuidrand van onze regio. Deze vogels moeten ergens slapen! Voldoende kleine bosjes rond Roksem, Eernegem of Reigerkolonie Westkerke. (vooral Sam Dewanckele)
ZERKEGEM – KATTEVELD (geen zilverreigers)
Geen gegevens deze maand rond deze voormalige slaapplaats uit de jaren 2000, waar we geen vaste teller meer voor hebben.
TORHOUT – OMGEVING WATERBUFFERBEKKEN (1 Kleine Zilverreiger)
Op zondagmorgen vroeg 19.01 was daar één vogel aanwezig.
Bespreking resultaten
Grote Zilverreiger
De 92 Grote Zilverreigers zorgen voor een nieuw regionaal recordaantal. De zachte winter tot nu toe zorgde ervoor dat er geen vogels wegtrokken en alle traditionele weidecomplexen bevolkt bleven. Ten zuiden van Brugge moeten er zelfs enkele kleine slaapplaatsen zijn, gezien de regelmatige waarnemingen in Oostkamp en Beernem. Opvallend is dat veel vogels veel later dan andere jaren, tot zelfs in het bijna pikdonker (na 18u) naar de slaapplaatsen vlogen. Een in Frankrijk gekleurringd exemplaar bevindt zich reeds enkele maanden in de Uitkerkse Polder en lijkt daar dus te gaan overwinteren.
| Gebied | Mid nov 16 | Mid jan 17 | Mid nov 17 | Mid jan 18 | Mid nov 18 | Mid jan 19 | Mid nov 19 | Mid jan 20 |
| Knokke (Nieuwe Vrede) | – | – | – | 3 | 2 | 5 | 16 | 7 |
| Wenduine (Kleiputten) | – | – | – | – | – | – | – | 9 |
| Damme (kant Fort Beieren)/Oostkerke | 9 | 6 | 3 | 2 | 2 | (3) | 8 | 18 |
| Hoeke (kleiput/steenbakkerij) | 5 | 3 | 5 | 6 | 0 | 7 | 6 | |
| Dudzele (Ronselareweiden) | – | – | 2 | 2 | 1 | 2 | 2 | 0 |
| Brugge (Kasteel Ten Berghe) | – | – | 2 | – | – | – | – | – |
| Brugge (Blauwe Toren) | – | – | 2 | 3 | 2 | 0 | 7 | 7 |
| Meetkerke (Jagersput) | 5 | 7 | 14 | 17 | 8 | 4 | 23 | 15 |
| Stalhille (Moerasbosje) | – | – | – | 3 | – | – | – | |
| De Haan – Klemskerke | – | – | – | – | – | 9 | 20 | 27 |
| Zedelgem (Vloethemveld) | 1 | 1 | 1 | 1 | 3 | 2 | 2 | |
| Oostkamp (Warandeputten) | 1 | 1 | 0 | 0 | 4 | – | 1 | |
| Snellegem (Debaets) | – | – | – | 1 | – | – | – | – |
| Sijsele (Stockmanshoeve) | – | – | – | 1 | 1 | 1 | 1 | |
| Sijsele (Zandberghoeve) | 1 | 1 | 1 | 1 | ||||
| Eernegem (Stationsput) | – | – | – | – | 5 | – | – | – |
| Totaal | 21 | 18 | 29 | 36 | 29 | 28 | 88 | 92 |
Tabel 1 = aantallen Grote Zilverreigers op de gekende slaapplaatsen in Noord-West-Vlaanderen, winterhalfjaar 2016/2017, 2017/2018, 2018/2019 en 2019/2020
Kleine Zilverreiger
Verblijft zoals gezegd in de zomer en het vroege najaar meestal in de polder en zwermt tijdens de winter uit over de ganse regio.
Dit was ook zo in 2020. Maar de aantallen blijven ondanks de zachte winter opmerkelijk laag. In het Zwin en omgeving maar een vijftal vogels. Het was ooit anders!
Er zijn zeker nog enkele heel kleine slaapplaatsen in de regio, maar die zijn onmogelijk allen op te sporen/op te volgen. Waar zo goed als zeker werden de losse waarnemingen van ochtend en avondvogels aan deze slaapplaatsen gelinkt.
| Gebied | Mid nov 2016 | Mid jan 2017 | Mid nov 2017 | Mid jan 2018 | Mid nov 2018 | Mid jan 2019 | Mid nov 2019 | Mid jan 2020 |
| Zeebrugge ( Smientenweiden) | 20 | 15 | 21 | 13 | 15 | 16 | 20 | 13 |
| Wenduine-Eendekooi | – | – | – | – | – | – | – | 2 |
| Knokke (Int Dijk – Retranchement | 10 | 4 | 13 | 9 | 19 | (3) | 17 | 5 |
| Damme (kant Fort Beieren) | 0 | 1 | 0 | 3 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| Hoeke (kleiputten/steenbakkerij) | 0 | 2 | – | – | 0 | 0 | 0 | 0 |
| Meetkerke (Jagersput) | 0 | 6 | 1 | 1 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| Oedelem/Sint-Kruis (bosjes) | 9 | 3 | 7 | 7 | 1 | 5 | 3 | 6 |
| Torhout (Groenhove Buffenbekken | 0 | 3 | – | – | 0 | 0 | 1 | 1 |
| Snellegem (Debaets) | – | – | – | 2 | 0 | 0 | 1 | |
| De Haan | – | — | – | – | – | 3 | ||
| Sint-Michiels-Kerkebeek | – | – | – | – | – | – | – | 1 |
| Eernegem – Stationsput | – | – | – | – | – | – | 5 | 5 |
| Totaal | 39 | 30 | 42 | 35 | 35 | 27 | 47 | 32 |
Tabel 2 = aantallen Kleine Zilverreigers op de gekende slaapplaatsen in Noord-West-Vlaanderen, winterhalfjaar 2016/2017, 2017/2018, 2018/2019 en 2019/2020
De 32 Kleine Zilverreigers zijn een relatief laag aantal gezien de zeer zachte winter. Een verklaring is niet direct voorhanden. Mogelijks hebben we een slaapplaats in de westelijke helft van de regio over het hoofd gezien (regio Jabbeke-Meetkerke-Stalhille), want daar wordt wel dagelijks één vogel gemeld, maar een slaapplaats vinden van één vogel is niet evident natuurlijk. Maar ook aan de Westkust erg lage aantallen. Dus het is niet alleen bij ons.
Koereiger
Drie overwinteraars te Uitkerke. De exacte slaapplaats werd nog steeds niet gevonden. Mogelijks in de Blauwe Reigerkolonie in de Eendenweiden of toch de Kleiputten van Wenduine? Of blijven de vogels tussen de koeien slapen?
Westkust
| Resultaten slaapplaatstelling januari 2020 | |||||||
| Aalscholver | Grote Zilver | Kleine Zilver | Koereiger | ||||
| Blankaart Woumen | 18/jan | Wim Debruyne, Koen Devos | 108 | 97 | 6 | 12 | |
| Westbroek Reninge | 19/jan | Sancho | 95 | 0 | 0 | 0 | |
| Reningse Broeken | 19/jan | Koen Devos, Wim Packet | 0 | 21 | 0 | 0 | |
| Kleiputten Stuivekenskerke | 17/jan | Koen Devos | 141 | 39 | 5 | 7 | |
| Komgronden Lampernisse | 18/jan | Filiep T’Jollyn | 0 | 0 | 0 | 0 | ca. 15 Grote Zilvers vertrokken naar slaappplaats Blankaart |
| Jagersbosje Vladslo | 17/jan | Wim Debruyne | 0 | 27 | 0 | 0 | |
| Rietbos Zevekote-Sint-Pieterskapelle | 19/jan | Eddie Duthoit | 3 | 0 | 0 | 0 | moeilijk te overzien, volgens eigenaar regelmatig 10-15 Grote Zilvers en 30-40 Aalscholvers |
| Sluizencomplex Nieuwpoort | 19/jan | Bruno Beyen | 0 | 0 | 5 | 0 | |
| Domein Markey Oostduinkerke | 18/jan | Walter Wackenier | 339 | 0 | 0 | 0 | |
| Domein Veurne-Steenkerke | 26/jan | Koen Devos | 0 | 23 | 0 | 0 | |
| Totaal regio IJzervallei/Westkust | 686 | 207 | 16 | 19 | |||
Slotwoord
We zijn benieuwd naar de nationale totaal aantallen, die wellicht in een bijdrage in Oriolus of in een INBO Nieuws brief zullen gepubliceerd worden.
Indien u in de volgende weken of maanden nog slaapplaatsen ontdekt of telt – graag alle informatie op waarnemingen.be plaatsen en aan fds4022@gmail.com doormailen
Dankwoord
Met dank aan alle tellers en medetellers: Frank De Scheemaeker, Wim Jans, Kurt Vandamme, Robrecht Pillen, Eric Hermy, Emmanuel Crul, Rudy Deplae, Stefaan Anseeuw, Sam De Wanckele, Koen Baute, Fons De Wispelaere, Wim Pauwels, Guido Orbie, Marc De Ceuninck, Willy Dias, Luc De Cat en Dirk Content. En Koen Devos voor het door sturen van de Westkustgegevens.
Ook dank aan de fotografen wiens foto’s ik uit de Mergus mediatheek plukte.
Literatuur
D’hoore P, 2001. De aanwezigheid van de Kleine Zilverreiger in het witte polderdorp Lissewege,: 1995-2000. Mergus Nieuwsbrief nr 8.
De Scheemaeker 2004. Slaaptrektelling Kleine Zilverreiger in het Zwin/Zwinbosjes te Knokke, winter 2001-2002. Mergus Nieuwsbrief nr 18: blz 12-14
De Scheemaeker 2005. Slaaptrektelling Kleine Zilverreiger in het Zwin/Zwinbosjes te Knokke, winter 2002-2003. Mergus Nieuwsbrief nr 20: blz 2-4
De Scheemaeker 2007. Slaapplaatstellingen Kleine Zilverreiger in Noord-West-Vlaanderen, winter 2003-2004. Mergus 2007 (32): blz 16-23
De Scheemaeker 2007. Slaapplaatstellingen Kleine Zilverreiger in Noord-West-Vlaanderen, winter 2004-2005. Mergus 2007 (32): blz 24-32
De Scheemaeker 2007. Slaapplaatstellingen Kleine Zilverreiger in Noord-West-Vlaanderen, winter 2005-2006. Mergus 2007 (32): blz 33-42
Voisin Claire, José Godin and Alain Fleury 2005. Status and behaviour of Little Egrets wintering in western France. British Birds, september 1995:468-475.
De Scheemaeker 2016 . Slaapplaatstellingen ‘witte’ reigers in Noord-West-Vlaanderen, weekend 12 en 13 november 2016. Mergus website – projecten Zilverreigers
De Scheemaeker 2019 . Slaapplaatstellingen ‘witte’ reigers in Noord-West-Vlaanderen, weekend 15-16 januari 2019. Mergus website – projecten Zilverreigers
De Scheemaeker 2019 . Slaapplaatstellingen ‘witte’ reigers in Noord-West-Vlaanderen, weekend 14 en 15 november 2019. Mergus website – projecten Zilverreigers
Frank De Scheemaeker, Ronselarestraat 105, 8380 Brugge – fds4022@gmail.com