Resultaten slaapplaatstellingen Koe-, Kleine- en Grote Zilverreiger in Noord-West-Vlaanderen weekend 13 -14 november 2021
Frank De Scheemaeker
Inleiding
In het weekend van 13 en 14 november 2021 telden we net als in 2016, 2017, 2018, 2019 en 2020 op vraag van het INBO (Instituut voor Natuur – en Bos Onderzoek) te Brussel, opnieuw de slaapplaatsen van de ‘witte ‘reigers in onze regio. Dit zou opnieuw simultaan over gans Vlaanderen gebeuren.
Resultaten
In het totaal telden we 13 verschillende slaapplaatsen, 11 in de polder en 2 in de zandstreek. Er kwamen in 56 Koereigers, 51 Kleine Zilverreigers en 82 Grote Zilverreigers slapen. Voor alle drie deze soorten zijn dat opnieuw relatief hoge aantallen, voor de Koereiger zelfs een nieuw regionaal record.
Kleine solitaire slaapplaatsen kunnen eventueel wel over het hoofd gezien zijn. In Eernegem, Torhout en Beernem werd intensief gezocht, maar geen vogels gevonden. Rond Oostkamp moeten éen of meerdere Grote Zilverreigers slapen, maar exacte plaats niet gevonden. Idem voor het gros van de Kleine Zilverreigers die overdag in de Achterhaven van Zeebrugge verblijven (cfr situatie november 2020).
Bespreking per gebied
ZEEBRUGGE: (minstens 9 Kleine Zilverreigers – maar waar exact?)
Een traditionele slaapplaats van de Kleine Zilverreiger is het privé bosje in de Zeebrugse Smientenweiden. Johan Debuck en Valerie Goethals, die deze slaapplaats al jaren tellen, hadden er op maandagavond 15/11 ’s avonds alleen twee overvliegende vogels richting Fonteintjes. Maar op zondagmorgen 14/11 verbleven minstens 14 Kleine Zilverreigers in de Achterhaven tijdens de watervogeltelling, zodat er in de omgeving van Lissewege, Zwankendamme, Zeebrugge toch nog een grotere slaapplaats moet zijn, die nog niet gevonden werd. Mogelijks gingen enkele vogels naar de Blauwe Toren slapen (5 ex aldaar). Maar dus nog minstens 9 op een andere slaapplaats. Wordt vervolgd.
UITKERKE: KLEIPUTTEN VAN WENDUINE (4 Grote Zilverreigers en 28 Koereigers)
Bart Verstraete , Geert Declercq en Franky Beidts organiseerden verschillende tellingen in het weekend en namen maximaal 4 Grote Zilverreigers en 28 Koereigers waar op de slaapplaats. Prachtig!
KNOKKE: NIEUWE VREDE (33 Kleine – 6 Grote Zilverreigers en 1 Koereiger)
Frank nam op zaterdagavond 13.11 plaats aan de Burkeldijk t.h.v de Nieuwe Vrede en zag er 13 kleine-, 6 grote en 1 Koereiger invallen op deze slaapplaats tussen 16u35 en 17u45. Maar gealarmeerd door hogere aantallen overdag van vooral kleine zilverreiger in het Zwin, besloot hij op zondagmorgen 21 november de slaapplaats zelf te tellen en nam toen 33 kleine zilverreigers waar, die tussen 07hr45 en 07hr53 allen de slaapplaats (op eilandje) verlieten en richting Zwin vlogen. Het aantal Grote Zilverreigers was identiek, maar de Koereiger werd in het halfduister niet opgemerkt. De najaar aantallen Kleine Zilverreigers liggen dus wellicht door de zachte temperaturen en een stijgend aantal broedkoppel in de Zwinbosjes en een biotoop Zwinuitbreiding, een stuk hoger dan de andere jaren.
DAMME: VERBRAND FORT (15 Grote Zilverreigers) – FORT BEIEREN (1 Kleine – en 3 Grote Zilverreigers)
De vogels slapen op minstens twee verschillende plaatsen in Damme. Minstens 15 vogels kwamen op 13 11 ’s avonds naar de slaapplaats bij het Verbrand Fort nabij de Rombautswervedijk. Diezelfde avond kwamen 1 Kleine – en 3 Grote Zilverreigers slapen in de tuin vol vijvers en struwelen van een privé villa dicht bij de Vriezeganzenstraat – kant Fort Beieren. Dit zijn normale aantallen te noemen.
BRUGGE: BLAUWE TOREN (4 Grote Zilverreigers en 5 Kleine Zilverreiger)
Wim Jans noteerde 4 Grote Zilverreigers en 5 Kleine Zilverreiger op deze slaapplaats tijdens zijn Aalscholverslaapplaatstelling. Voor Kleine Zilverreiger is dat een nieuwe slaapplaats. Wellicht gaat het om vogels die overdag in Lissewege en de zuidelijke helft van de Achterhaven verblijven. We volgen op.
DUDZELE: RONSELAREBOSJES
In tegenstelling tot de vorige november tellingen, geen vogels opgemerkt die er kwamen slapen.
KLEMSKERKE – SCHAPEBOER STRUWEEL-MOERASJE – JACHTPUTJE (4 Grote Zilverreigers)
Deze traditionele slaapplaats was tot grote verbazing van vaste teller Wim Pauwels niet bevolkt – dan maar in de directe omgeving op zoek en op een nieuwe slaapplaats. En die werd gevonden in een jachtputje in de weiden Klemskerke die 4 Grote Zilverreigers herbergde. Samen met de 11 vogels in Stalhille een aanneemlijk aantal voor deze regio. Geen koereigers.
STALHILLE – Moerasbosjes ( 9 Grote Zilverreigers)
Op donderdag 11.11.2021 maximaal 9 ex geteld (Wim Pauwels) Andere avond minder vogels (Stijn Cooleman). Er moet dus nog een slaapplaats in de omgeving zijn.
MEETKERKE: LAGE MOERE (21 Grote Zilverreigers)
De vogels komen slapen in een privé jachtput net ten noorden van de Betonfabriek langs het kanaal Brugge-Oostende en zijn best te tellen langs de zandweg die vertrekt aan de Put van Meetkerke. Zaterdagavond 13.11 een leuk aantal van 21 vogels, meeste komen uit Westelijke richting aangevlogen.
HOEKE: STEENBAKKERIJ (16 Grote Zilverreigers)
Na enkele jaren zoeken hebben we uiteindelijk de exacte slaapplaats gevonden en een uitkijkpunt om ze optimaal te tellen, namelijk langs de zuidoost kant van de Damse vaart zo’n 500 meter ten oosten van Hoeke brug. Op vrijdag 12 11 zag Emmanuel Crul 16 vogels toekomen, meeste uit Noordwestelijke richting. Aan de Kleiputten kwamen geen vogels slapen.
ZEDELGEM: VLOETHEMVELD: (geen vogels)
Luc De Cat meldde op 13/11 geen vogels op deze traditionele maar inderdaad vaak heel kleine slaapplaats.
SIJSELE – OEDELEM – SINT-KRUIS: RYCKEVELDE – TWAALFHOEK – GOLF – ZANDBERGHOEVE
(1 Grote Zilverreiger. – 3 Kleine Zilverreigers)
Slechts 1 Grote Zilverreiger kwam slapen aan de Zandberghoevevijver op 13.11 (Marc De Ceuninck). Geen vogels aan de Golf dit jaar.
Aan de Twaalfhoek waren de ganse week 3 tot 4 Kleine Zilverreigers aanwezig aan de gekende slaapplaats (Eric Hermy, e.v.a.)
Bespreking resultaten
Grote Zilverreiger
Met 82 Grote Zilverreigers een lichte achteruitgang t.o.v. vorig telseizoen. We hadden eerlijk gezegd voor de telling al een beetje zo’n buikgevoel, gezien het lage aantal waarnemingen dat dagelijks op waarnemingen.be verscheen. Benieuwd naar vergelijkende resultaten in de rest van Vlaanderen. De meeste vogels verblijven in de polders en bevolken daar grote gemeenschappelijke slaapplaatsen. Ten zuiden van Brugge vertoeven vaak solitaire vogels en daar moeten enkele kleine slaapplaatsen zijn, gezien de regelmatige waarnemingen in Oostkamp en Beernem.
Gebied | Mid nov 16 | Mid nov 17 | Mid nov 18 | Mid nov 19 | Mid nov 20 | Mid nov 21 |
Knokke (Nieuwe Vrede) | – | – | 2 | 16 | 11 | 6 |
Heist (Kleiputten) | – | – | – | – | 1 | – |
Wenduine (Kleiputten) | – | – | – | – | 14 | 4 |
Damme (kant Fort Beieren (3) /kant Oostkerke (15) | 9 | 3 | 2 | 8 | 14 | 18 |
Hoeke (kleiput/steenbakkerij) | 5 | 5 | 7 | 9 | 16 | |
Dudzele (Ronselareweiden) | – | 2 | 1 | 2 | 2 | 0 |
Brugge (Kasteel Ten Berghe) | – | 2 | – | – | – | – |
Brugge (Blauwe Toren) | – | 2 | 2 | 7 | 2 | 4 |
Meetkerke (Jagersput) | 5 | 14 | 8 | 23 | 26 | 21 |
Stalhille (Moerasbosje) | – | 3 | – | 2 | 9 | |
De Haan – Klemskerke | – | – | – | 20 | 17 | 4 |
Zedelgem (Vloethemveld) | 1 | 1 | 2 | 2 | 0 | |
Oostkamp (Warandeputten) | 1 | 0 | 4 | 1 | 0 | 0 |
Sijsele (Stockmanshoeve) | – | – | 1 | 1 | 1 | 0 |
Sijsele (Zandberghoeve) | 1 | 1 | 1 | 1 | ||
Eernegem (Stationsput) | – | – | 5 | – | 0 | 0 |
Oedelem (Beverhoutsveld) | – | – | – | – | – | 2 |
Totaal | 21 | 29 | 29 | 88 | 102 | 85 |
Tabel 1 = aantallen Grote Zilverreigers op de gekende slaapplaatsen in Noord-West-Vlaanderen, november 2016, 2017, 2018, 2019, 2020 en 2021
Kleine Zilverreiger
Verblijft zoals gezegd in de zomer en het vroege najaar meestal in de polder en zwermt tijdens de winter uit over de ganse regio.
Een stijgend aantal broedkoppel te Koolkerke en in de Zwinbosjes en een voorlopig zacht winterhalfjaar zorgde voor heel hoge november aantallen. Vooral rond het Zwin maar ook in de Achterhaven.
Er zijn zeker nog enkele heel kleine slaapplaatsen in de regio, maar die zijn onmogelijk allen op te sporen/op te volgen.
Gebied | Mid nov 2016 | Mid nov 2017 | Mid nov 2018 | Mid nov 2019 | Mid nov 2020 | Mid nov 2021 |
Zeebrugge ( Smientenweiden) | 20 | 21 | 15 | 20 | 4 | 0 |
Zeebrugge-Lissewege (exacte plaats onbekend) | – | – | – | – | 13 | 9 |
Knokke (Int Dijk – Retranchement | 10 | 13 | 19 | 17 | 12 | 33 |
Brugge – Blauwe Toren | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 5 |
Damme (kant Fort Beieren) | 0 | 0 | 0 | 0 | 2 | 1 |
Hoeke (kleiputten/steenbakkerij) | 0 | – | 0 | 0 | 0 | 0 |
Meetkerke (Jagersput) | 0 | 1 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Oedelem/Sint-Kruis (bosjes) | 9 | 7 | 1 | 3 | 0 | 3 |
Torhout (Groenhove Bufferbekken | 0 | – | 0 | 1 | 0 | 0 |
Snellegem (Debaets) | – | – | 0 | 1 | 0 | 0 |
Eernegem – Stationsput | – | – | – | 5 | 0 | 0 |
Totaal | 39 | 42 | 35 | 47 | 31 | 51 |
Tabel 2 = aantallen Kleine Zilverreigers op de gekende slaapplaatsen in Noord-West-Vlaanderen, november 2016, 2017, 2018, 2019, 2020 en 2021
Koereiger
Begin oktober zijn reeds een 20tal vogels aanwezig in Uitkerkse Polder en directe omgeving. De Kleiputten van Wenduine fungeren opnieuw als slaapplaats. De aantallen lopen vlug op en bereiken een regio recordaantal van 71 ex op 28/10 (Frederik Willemyns). Op het telweekend zelf 28 vogels op 14/11! Bedankt Geert Declercq, Dirk Content en Franky Beidts en de vele andere vogelaars voor het speur- en telwerk.
Een tweede groep verblijft sinds half oktober in de grensregio met Middenkust, rond de Jagersput en Weiden van Stalhille, het Pompje van Oudenburg en weiden Ettelgem. Deze vogels gaan mogelijks afwisselend slapen in de reigerkolonie van Westkerke en of toch soms naar Wenduine (verklaring voor grote aantal op 28/10) en misschien ook richting Zwaenhoek en Oostende (mededeling Jurgen Vanpraet). Op het telweekend waren o.a. op 14/11 25 vogels aanwezig in de Weiden Jagersput Stalhille (Johnny Mylle, Ignaas Robbe).
Eind oktober werden ook 10 ex langs de Bloedloze Dijk te Westkapelle gemeld (Dirk Blondeel e.a), daarna nog maximaal 2 ex. In het telweekend kwam wel één vogel in de Nieuwe Vrede te Knokke slapen op 13/11 (FDS).
Conclusie: in het telweekend verbleven minstens 28 + 25 + 1 = 54 Koereigers in onze regio.
Westkust
Net zoals de vorige jaren stuurde Koen Devos, waarvoor dank, ook de gegevens van de Westkust, ter vergelijking door.
- Blankaart IJzerbroeken: 40 Grote Zilverreigers, > 3 Kleine Zilverreigers, 72 Koereigers
- Kleiputten Stuivekenskerke: 37 Grote Zilverreigers, 4 Kleine Zilverreigers en 11 Koereigers
- Komgronden Lampernisse: 21 Grote Zilverreigers
- Jagersbosje Vladslo: 11 Grote Zilverreigers
- Bosje Steenkerke (Veurne): 10 Grote Zilverreigers
- Plasje Nieuwkapelle: 7 Grote Zilverreigers
- IJzerbroeken Reninge: 6 Grote Zilverreigers
- Sluizen Nieuwpoort: geen slaapplaatstelling maar 9 Kleine Zilverreigers overdag
Totaal regio Westkust:
– Grote Zilverreiger: 132
– Kleine Zilverreiger: > 16
– Koereiger: 83
Slotwoord
Indien u in de volgende weken of maanden nog slaapplaatsen ontdekt of telt – graag alle informatie op waarnemingen.be plaatsen en aan fds4022@gmail.com doormailen
Dankwoord
Met dank aan alle tellers en medetellers: Frank De Scheemaeker, Johan Debuck, Valérie Goethals, Wim Jans, Geert Carette, Wim Rommel, Eric Hermy, Ignace Anseeuw, Emmanuel Crul, Rudy Deplae, Robrecht Pillen, Stijn Cooleman, Marc De Ceuninck, Sam De Wanckele, Wim Pauwels, Luc De Cat, Geert Declerq, Franky Beidts en Bart Verstraete. Ook alle waarnemers die toevallige waarnemingen melden en ook dank aan de fotografen wiens foto’s ik uit de Mergus mediatheek plukte.
Literatuur
D’hoore P, 2001. De aanwezigheid van de Kleine Zilverreiger in het witte polderdorp Lissewege: 1995-2000. Mergus Nieuwsbrief nr 8.
De Scheemaeker 2004. Slaaptrektelling Kleine Zilverreiger in het Zwin/Zwinbosjes te Knokke, winter 2001-2002. Mergus Nieuwsbrief nr 18: blz 12-14
De Scheemaeker 2005. Slaaptrektelling Kleine Zilverreiger in het Zwin/Zwinbosjes te Knokke, winter 2002-2003. Mergus Nieuwsbrief nr 20: blz 2-4
De Scheemaeker 2007. Slaapplaatstellingen Kleine Zilverreiger in Noord-West-Vlaanderen, winter 2003-2004. Mergus 2007 (32): blz 16-23
De Scheemaeker 2007. Slaapplaatstellingen Kleine Zilverreiger in Noord-West-Vlaanderen, winter 2004-2005. Mergus 2007 (32): blz 24-32
De Scheemaeker 2007. Slaapplaatstellingen Kleine Zilverreiger in Noord-West-Vlaanderen, winter 2005-2006. Mergus 2007 (32): blz 33-42
Voisin Claire, José Godin and Alain Fleury 2005. Status and behaviour of Little Egrets wintering in western France. British Birds, september 1995:468-475.
De Scheemaeker 2016 . Slaapplaatstellingen ‘witte’ reigers in Noord-West-Vlaanderen, weekend 12 en 13 november 2016. Mergus website – projecten Zilverreigers
De Scheemaeker 2019 . Slaapplaatstellingen ‘witte’ reigers in Noord-West-Vlaanderen, weekend 15-16 januari 2019. Mergus website – projecten Zilverreigers
De Scheemaeker 2019. Slaapplaatstellingen ‘witte’ reigers in Noord-West-Vlaanderen, weekend 14 en 15 november 2019. Mergus website – projecten Zilverreigers
De Scheemaeker 2020. Slaapplaatstellingen ‘witte’ reigers in Noord-West-Vlaanderen, weekend 13 en 14 november 2020. Mergus website – projecten Zilverreigers
Frank De Scheemaeker, Ronselarestraat 105, 8380 Brugge – fds4022@gmail.com