Resultaten slaapplaatstellingen Koe-, Kleine- en Grote Zilverreiger in Noord-West-Vlaanderen weekend 18 -19 november 2023
Frank De Scheemaeker
Inleiding
In het weekend van 18 en 19 november 2023 telden we net als in 2016, 2017, 2018, 2019, 2020, 2021 en 2022 op vraag van het INBO (Instituut voor Natuur – en Bos Onderzoek) te Brussel, opnieuw de slaapplaatsen van de ‘witte ‘reigers in onze regio. Dit zou opnieuw simultaan over gans Vlaanderen gebeuren.
Resultaten
In het totaal ontdekten we 14 verschillende slaapplaatsen: 10 in de polder en 4 in de zandstreek. Er kwamen in het totaal 60 kleine zilverreigers, 145 grote zilverreigers en 277 koereigers slapen. Voor alle deze laatste 2 soorten zijn dat nieuwe regionale records.
Gezien het aantal vogels steeds toeneemt, zowel ten noorden als ten zuiden van Brugge – is het mogelijk dat enkele kleine slaapplaatsen niet gevonden/geteld werden. Door echter te vergelijken met de aantallen overdag waargenomen – zullen dat gelukkig te verwaarlozen aantallen zijn.
Vooral de toename van de koereigers is opmerkelijk en ook het feit dat de aantal minstens even hoog of zelfs nog hoger zijn dan de spontane september en oktober tellingen.
Bespreking per gebied
ZEEBRUGGE: FONTEINTJES (10 Kleine Zilverreigers)
De vogels hebben reeds geruime tijd hun traditionele slaapplaats in het privé bosje in de Zeebrugse Smientenweiden verlegd naar de westkant van het meest noordelijke Fonteintje. Johan Debuck telde er op zaterdagavond 18/11 10 vogels, De vogels die overdag in de Achterhaven en omgeving verblijven gaan nog steeds op 2 plaatsen slapen: de helft naar Zeebrugge dus en de andere helft naar de Blauwe Toren.
UITKERKE: KLEIPUTTEN VAN WENDUINE (25 Grote Zilverreigers en 84 Koereigers)
Geert Declercq en Franky Beidts organiseerden verschillende tellingen in het weekend en namen maximaal 2 Kleine- 25 Grote Zilverreigers en 174 Koereigers waar op de slaapplaats. Prachtig!
KNOKKE: NIEUWE VREDE (32 Kleine – 4 Grote Zilverreigers – 31 Koereigers)
Luc M en Frank namen op vrijdagochtend 17.11 plaats aan de Burkeldijk t.h.v de Nieuwe Vrede en zagen er 27 kleine en 4 grote zilverreiger uitvliegen tussen 7u40 en 07u50. De 31 koereigers bleven tot lang na 08u aanwezig! De ons (voorlopig) onbekende Tine C telde echter op 19/11 tussen 16u45 en 17u30 de aankomst vanuit het Zwin en dat waren 32 vogels, waardoor we onze aantallen naar boven hebben aangepast voor deze soort.
DAMME: VERBRAND FORT (25 Grote Zilverreigers – 7 Koereigers – OMGEVING FORT BEIEREN (6 Grote Zilverreigers)
De vogels slapen op minstens twee verschillende plaatsen in Damme. Minstens 25 grote zilverreigers kwamen op 18 11 ’s avonds naar de slaapplaats bij het Verbrand Fort nabij de Rombautswervedijk , net als 7 koereigers (Gilles B) en minstens 6 grote zilverreigers vliegen op 16/11 naar de tuin vol vijvers en struwelen van een privé villa dicht bij de Vriezeganzenstraat – kant Fort Beieren op 16.11 (Anthony Maes). Dit zijn normale aantallen te noemen.
BRUGGE: BLAUWE TOREN (8 Grote Zilverreigers en 14 Kleine Zilverreiger)
Frank telde al een paar keer de dagen ervoor op weg naar huis en noteerde minstens 8 grote zilverreigers en 14 kleine zilverreiger op deze slaapplaats, vrijdagavond 17.11. Slaapplaats en aanvliegroute moeilijk te bestuderen. Wellicht gaat het om vogels die overdag in Zuienkerke, Lissewege en de zuidelijke helft van de Achterhaven verblijven.
KLEMSKERKE – STRUWEEL-MOERASJE LANGS KWADEWEG (1 Kleine – 25 Grote Zilverreigers en 76 Koereigers)
Deze traditionele slaapplaats was opnieuw bevolkt: vast teller van dienst Wim Pauwels nam over de verschillende dagen van het weekend er 1 kleine -, 25 grote zilverreigers en 76 koereigers. Recordaantallen.
STALHILLE – Moerasbosjes
Er bereikten ons geen gegevens uit dit soms bewoonde gebied.
MEETKERKE: LAGE MOERE (17 Grote Zilverreigers)
De vogels komen slapen in een privé jachtput net ten noorden van de Betonfabriek langs het kanaal Brugge-Oostende. We tellen nu ’s morgens vroeg, verdoken opgesteld, de vogels die het putje verlaten met optimaal resultaat tot gevolg: 17 grote zilverreigers (FDS).
HOEKE: STEENBAKKERIJ (14 Grote Zilverreigers)
Na enkele jaren zoeken hebben we uiteindelijk de exacte slaapplaats gevonden en een uitkijkpunt om ze optimaal te tellen, namelijk langs de zuidoost kant van de Damse vaart zo’n 500 meter ten oosten van Hoeke brug. Op maandag 20 11 zag Emmanuel Crul 14 vogels toekomen.
ZEDELGEM: VLOETHEMVELD: (2 Grote Zilverreiger)
Luc De Cat meldde op 18/11 2 grote zilverreigers op deze traditionele maar inderdaad vaak heel kleine slaapplaats.
OOSTKAMP – SIJSELE – OEDELEM – SINT-KRUIS: RYCKEVELDE – TWAALFHOEK – GOLF – ZANDBERGHOEVE – WARANDE
(2 + 7 + 5 Grote Zilverreiger – 1 Kleine Zilverreiger)
Traditioneel 2 Grote Zilverreiger in deze regio. Ditmaal aan de Golf op 18.11 (Marc De Ceuninck – Stefaan Anseeuw) – Rond Beverhoutsveld – Oedelem – Oostkamp ligt de situatie het moeilijkst – de echte slaapplaats is niet gekend – maar de waarnemingen overdagen de slaaptrek bewegingen laten toe 7 vogels te noteren + 5 rond de Warande (vooral Rik V e.v.a.). De ganse periode ook 1 kleine zilver in de omgeving van Assebroek.
SINT-MICHIELS – WULGEBROEKEN: 5 grote zilverreigers
Nieuwe slaapplaats in tuin van Mergus sympathisant Frederik Willemyns: 9 vogels op 16.11, maar slechts telkens 3 vogels op 18 en 19.11. We nemen het gemiddelde van 5 vogels.
Resultaten
Grote Zilverreiger
Met 137 grote zilverreigers boekten we een mooie vooruitgang t.o.v. vorig telseizoen. De meeste vogels verblijven in de polders en bevolken daar grote gemeenschappelijke slaapplaatsen. Ten zuiden van Brugge duiken nu ook meer en meer half grote groepjes op die op gemeenschappelijke slaapplaatsen opgemerkt worden. Aanvullend onderzoek is zeker welkom.
| Gebied | Mid nov 16 | Mid nov 17 | Mid nov 18 | Mid nov 19 | Mid nov 20 | Mid nov 21 | Mid nov 22 | Mid nov 23 |
| Knokke (Nieuwe Vrede) | – | – | 2 | 16 | 11 | 6 | 2 | 4 |
| Heist (Kleiputten) | – | – | – | – | 1 | – | – | – |
| Wenduine (Kleiputten) | – | – | – | – | 14 | 4 | 15 | 25 |
| Damme (kant Fort Beieren (6) /kant Oostkerke (25) | 9 | 3 | 2 | 8 | 14 | 18 | 19 | 31 |
| Hoeke (kleiput/steenbakkerij) | 5 | 5 | 7 | 9 | 16 | 22 | 14 | |
| Dudzele (Ronselareweiden) | – | 2 | 1 | 2 | 2 | 0 | 0 | 0 |
| Brugge (Kasteel Ten Berghe) | – | 2 | – | – | – | – | – | – |
| Brugge (Blauwe Toren) | – | 2 | 2 | 7 | 2 | 4 | 6 | 8 |
| Meetkerke (Jagersput) | 5 | 14 | 8 | 23 | 26 | 21 | 27 | 17 |
| Stalhille (Moerasbosje) | – | 3 | – | 2 | 9 | 4 | ? | |
| De Haan – Klemskerke | – | – | – | 20 | 17 | 4 | 17 | 25 |
| Zedelgem (Vloethemveld) | 1 | 1 | 2 | 2 | 0 | 2 | 2 | |
| Oostkamp (Warande) | 1 | 0 | 4 | 1 | 0 | 0 | 0 | 5 |
| Sijsele (Stockmanshoeve) | – | – | 1 | 1 | 1 | 0 | 1 | 2 |
| Sijsele (Zandberghoeve) | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 0 | ||
| Eernegem (Stationsput) | – | – | 5 | – | 0 | 0 | 0 | 0 |
| Oedelem (Beverhoutsveld) | – | – | – | – | – | 2 | 0 | 7 |
| Sint-Michiels (Wulgebroeken) | – | – | – | – | – | – | – | 5 |
| Totaal | 21 | 29 | 29 | 88 | 102 | 85 | 122 | 145 |
Tabel 1 = aantallen Grote Zilverreigers op de gekende slaapplaatsen in Noord-West-Vlaanderen, november 2016, 2017, 2018, 2019, 2020, 2021,2022 en 2023
Kleine Zilverreiger
Verblijft zoals gezegd in de zomer en het vroege najaar meestal in de polder en zwermt tijdens de winter uit over de ganse regio.
Een stijgend aantal broedkoppel te Koolkerke en in de Zwinbosjes en een voorlopig zacht winterhalfjaar zorgden niet voor echte opvallende toename in november. Wellicht gedeeltelijk door toenemend biotoopsverlies in de Achterhaven. De grootste slaapplaatsen bevinden zich in Knokke, Dudzele en Zeebrugge.
Er zijn zeker nog enkele heel kleine slaapplaatsen in de regio, maar die zijn onmogelijk allen op te sporen/op te volgen.
| Gebied | Mid nov 2016 | Mid nov 2017 | Mid nov 2018 | Mid nov 2019 | Mid nov 2020 | Mid nov 2021 | Mid nov 2022 | Mid nov 2023 |
| Zeebrugge ( Smienten weiden)- Fonteintjes | 20 | 21 | 15 | 20 | 4 | 0 | 10 | 10 |
| Zeebrugge-Lissewege (exacte plaats onbekend) | – | – | – | – | 13 | 9 | ||
| Knokke (Int Dijk – Retranchement | 10 | 13 | 19 | 17 | 12 | 33 | 27 | 32 |
| Brugge – Blauwe Toren | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 5 | 14 | 14 |
| Wenduine – Kleiputten | – | – | – | – | – | – | – | 2 |
| Damme (kant Fort Beieren) | 0 | 0 | 0 | 0 | 2 | 1 | 1 | 0 |
| Hoeke (kleiputten/steenbakkerij) | 0 | – | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| Meetkerke (Jagersput) | 0 | 1 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| Oedelem/Sint-Kruis (bosjes)/Assebroek | 9 | 7 | 1 | 3 | 0 | 3 | 0 | 1 |
| Torhout (Groenhove Bufferbekken | 0 | – | 0 | 1 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| Snellegem (Debaets) | – | – | 0 | 1 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| Eernegem – Stationsput | – | – | – | 5 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| Klemskerke – Moerasbos | – | – | – | – | – | – | – | 1 |
| Totaal | 39 | 42 | 35 | 47 | 31 | 51 | 52 | 60 |
Tabel 2 = aantallen Kleine Zilverreigers op de gekende slaapplaatsen in Noord-West-Vlaanderen, november 2016, 2017, 2018, 2019, 2020, 2021,2022 en 2023
Koereiger
De Koereiger is al enkele jaren aan een stevige opmars bezig, maar dit jaar zijn de aantallen nogmaals meer dan verdubbeld!
Opvallend is toch dat ze vooral in het westelijk deel van de regio vertoeven, terwijl de grote zilverreiger helemaal verdeeld over de regio verschijnt.
De aantallen op de 4 slaapplaatsen zijn indrukwekkend:
Kleiputten van Wenduine:18.11: 174 vogels
Moerasbos Klemkerke: 16 .11: 76 vogels
Kleiputten Nieuwe Vrede Knokke: 17.11: 20 vogels
Verbrand Fort Damme 18.11: 7 vogels
Dus nieuwe regionale record van 277 slapende vogels! Tov 123 en 56 vogels in november 2022 en 21.
Westkust
Dit waren de telresultaten:
| Grote Zilverreiger | Kleine Zilverreiger | Koereiger | |
| Kleiputten Stuivekenskerke | 26 | 10 | 65 |
| Handzamevallei Vladslo | 69 | 0 | 12 |
| Bosje Steenkerke | 33 | 0 | 2 |
| Nieuwkapelle | 61 | 0 | 280 |
| Lampernisse | 0 | 0 | 0 |
| Broeken Reninge | 25 | 1 | 0 |
| Blankaart Woumen | > 5 | > 3 | 0 |
| Totaal Westkust | > 219 | > 14 | 359 |
Het Blankaartgebied was echter ontoegankelijk door de overstromingen, waardoor geen volledige telling mogelijk was.
Voor de Middenkust kreeg ik nog volgende resultaten doorgestuurd:
– Zevekote: 13 Grote Zilver
– Snaaskerke: 32 Grote Zilver
Slotwoord
Indien u in de volgende weken of maanden nog slaapplaatsen ontdekt of telt – graag alle informatie op waarnemingen.be plaatsen en of aan fds4022@gmail.com doormailen aub
Dankwoord
Met dank aan alle slaapplaatstellers en medetellers: Luc Maertens, Frank De Scheemaeker, Tine C (via waarnemingen.be) Johan Debuck, Wim Jans, Eric Hermy, Anthony Maes, Emmanuel Crul, Gilles Bavay, Marc De Ceuninck, Stefaan Anseeuw, Rik Vande Kerchove, Wim Pauwels, Luc De Cat, Geert Declercq, Franky Beidts. Ook alle waarnemers die toevallige waarnemingen melden en ook dank aan de fotografen wiens foto’s ik uit de Mergus mediatheek plukte. Excuses als ik iemand vergat!
Literatuur
D’hoore P, 2001. De aanwezigheid van de Kleine Zilverreiger in het witte polderdorp Lissewege: 1995-2000. Mergus Nieuwsbrief nr 8.
De Scheemaeker 2004. Slaaptrektelling Kleine Zilverreiger in het Zwin/Zwinbosjes te Knokke, winter 2001-2002. Mergus Nieuwsbrief nr 18: blz 12-14
De Scheemaeker 2005. Slaaptrektelling Kleine Zilverreiger in het Zwin/Zwinbosjes te Knokke, winter 2002-2003. Mergus Nieuwsbrief nr 20: blz 2-4
De Scheemaeker 2007. Slaapplaatstellingen Kleine Zilverreiger in Noord-West-Vlaanderen, winter 2003-2004. Mergus 2007 (32): blz 16-23
De Scheemaeker 2007. Slaapplaatstellingen Kleine Zilverreiger in Noord-West-Vlaanderen, winter 2004-2005. Mergus 2007 (32): blz 24-32
De Scheemaeker 2007. Slaapplaatstellingen Kleine Zilverreiger in Noord-West-Vlaanderen, winter 2005-2006. Mergus 2007 (32): blz 33-42
Voisin Claire, José Godin and Alain Fleury 2005. Status and behaviour of Little Egrets wintering in western France. British Birds, september 1995:468-475.
De Scheemaeker 2016. Slaapplaatstellingen ‘witte’ reigers in Noord-West-Vlaanderen, weekend 12 en 13 november 2016. Mergus website – projecten Zilverreigers
De Scheemaeker 2019. Slaapplaatstellingen ‘witte’ reigers in Noord-West-Vlaanderen, weekend 15-16 januari 2019. Mergus website – projecten Zilverreigers
De Scheemaeker 2019. Slaapplaatstellingen ‘witte’ reigers in Noord-West-Vlaanderen, weekend 14 en 15 november 2019. Mergus website – projecten Zilverreigers
De Scheemaeker 2020. Slaapplaatstellingen ‘witte’ reigers in Noord-West-Vlaanderen, weekend 13 en 14 november 2020. Mergus website – projecten Zilverreigers
De Scheemaeker 2021. Slaapplaatstellingen ‘witte’ reigers in Noord-West-Vlaanderen, weekend 12 en 13 november 2021. Mergus website – projecten Zilverreigers
De Scheemaeker 2022. Slaapplaatstellingen ‘witte’ reigers in Noord-West-Vlaanderen, weekend 12 en 13 november 2022. Mergus website – projecten Zilverreigers
Frank De Scheemaeker, Ronselarestraat 105, 8380 Brugge – fds4022@gmail.com