Resultaten slaapplaatstellingen Koe-, Kleine- en Grote Zilverreiger in Noord-West-Vlaanderen weekend 13-14 januari 2024
Frank De Scheemaeker
Inleiding
In het weekend van 13 en 14 januari 2024 (of zo dicht mogelijk erbij) telden we net als in 2016, 2017, 2018, 2019, 2020, 2021, 2022 en 2023 op vraag van het INBO (Instituut voor Natuur – en Bos Onderzoek) te Brussel, opnieuw de slaapplaatsen van de ‘witte ‘reigers in onze regio. Dit zou opnieuw simultaan over gans Vlaanderen gebeuren.
Resultaten
In het totaal noteerden we op 12 verschillende locaties slaapplaatsen: 10 in de polder en 3 in de zandstreek. Er kwamen in totaal 46 Kleine Zilverreigers, 92 Grote Zilverreigers en 102 Koereigers slapen. Voor wat betreft de Grote en de Kleine Zilverreiger de hoge winteraantallen, wat betreft Koereiger een nieuw januari record.
De week voorafgaand aan het telweekend noteerden we het eerst sinds lang vorsttemperaturen, zowel overdag als ’s nachts. Dit bracht een kleine aardverschuiving mee in de aantallen per/en de locaties. De Grote Zilverreigers leken de kuststrook en de uiterste zuidrand van onze regio te hebben verlaten om op de grens van polder en zandstreek te gaan foerageren en slapen. Meer beschutting? Ik kan het niet direct uitleggen. De Koereigers, reeds de ganse winter in grote groepen tussen Wenduine en Klemskerke aanwezig, verspreiden zich plots in kleinere groepen over de ganse regio en werden ook ten zuiden van Brugge waargenomen. Zelfde fenomeen – maar zij het in mindere mate – bij de Kleine Zilverreiger.
Verder werden mogelijks enkele kleinere en/of enkele tijdelijke slaapplaatsen niet gevonden, waardoor het effectief aantal nog net iets hoger zal liggen. Waar de vogels bij valavond of in de vroege ochtend in de onmiddellijke omgeving van een potentiele slaapplaats werden gezien, werden deze wel meegeteld.
Bespreking per gebied
ZEEBRUGGE: FONTEINTJES – SMIENTENWEIDEN (4 Kleine Zilverreigers)
De slaapplaats in de Fonteintjes was niet bevolkt op 11/01 (Johan Debuck). Op 15/01 ‘s morgens wel 4 Kleine Zilverreigers aan het Moerasbosje in de Smientenweiden (FDS).
UITKERKE: KLEIPUTTEN VAN WENDUINE (4 Grote Zilverreiger en 24 Koereigers)
Geert Declercq en Franky Beidts telden voor hun watervogeltelling op zondagmorgen 14.01 4 Grote Zilverreigers en 24 Koereigers! Een laag aantal in vergelijking met de vorige telling, maar wellicht te verklaren door de strenge vorst de vorige dagen en de plotse verspreiding van beide soorten over de ganse regio.
KNOKKE: ZWIN – RETRANCHEMENT – NIEUWE VREDE (18 Kleine-, 9 Grote Zilverreigers en 4 Koereiger)
Op vrijdagmorgen 12 01 vatte Frank De Scheemaeker post op de midden dijk van de Nieuwe Vrede en zag er bij ochtendgloren 18 Kleine, 9 Grote Zilverreigers en 4 Koereiger wegvliegen van de slaapplaats. De 4 Koereigers bleven nog een tijdje in de omgeving foerageren, de Kleine Zilverreigers vlogen allen naar het Zwin, de Grote verspreiden zich in alle windrichtingen.
DAMME: VERBRAND FORT (14 Grote Zilverreigers en 7 Koereigers) – FORT BEIEREN (5 Grote Zilverreigers en 5 Koereigers)
Beide slaapplaatsen waren bevolkt dit weekend. Gilles nam op 13 01 ’s avonds 14 YI waar aan het Verbrand Fort, net als 7 Koereigers. Anthony op 12.01, eveneens ’s avonds, 5 Grote Zilverreigers (YI) en 5 Koereigers waar in de prive tuin Damse Vaart (omgeving Fort Beieren). Zeker te vermelden dat die 5 koereigers de volgende dagen in de directe omgeving opgemerkt werden
BRUGGE: BLAUWE TOREN (16 Kleine- en 14 Grote Zilverreigers en 17 Koereigers)
De verrassing van het weekend! Al de ganse week enkele voorbereidende tellingen uitgevoerd (vogels slapen er soms nogal verborgen) en opvallend hoge aantallen vastgesteld. Nu bleken wellicht zowat alle vogels uit de regio Zuienkerke, Lissewege, Zeebrugge (Achterhaven) naar daar te gaan slapen zijn. Totaalresultaat van de 2 deelslaapplaatsen: 16 Kleine, 14 Grote en 17 Koereigers. Frank De Scheemaeker op vrijdagvond 12 01, met Wim Jans (29 Aalscholvers) in steun.
KLEMSKERKE – SCHAPEBOER STRUWEEL-MOERASJE (14 Grote en 18 Koereigers)
Identiek hetzelfde fenomeen als te Uitkerke. Opvallend lagere aantallen in vergelijking met bv. proeftelling op 08/01: 83 koereigers, 19 grote zilverreigers en 5 kleine zilverreigers. Op zondag 14/01 slechts 14 grote zilverreigers en 18 koereigers. De 5 kleine zilvers wel in de directe omgeving opgemerkt. Wim Pauwels.
STALHILLE – MOERASBOSJE (Zie Klemskerke)
Een onregelmatig slaapplaats. Tijdens telweekend werden er overdag enkele kleine zilverreigers gezien, maar we hebben die bij de slaapplaats van Klemskerke bijgeteld. Wim Pauwels.
MEETKERKE: LAGE MOERE (4 Koereigers)
De vogels komen slapen in een privé jachtput net ten noorden van de Betonfabriek langs het kanaal Brugge-Oostende. Sinds verleden winter tellen we nu verdekt opgesteld in het gebied zelf. Resultaat: 4 Koereiger, 0 Grote-, en 0 Kleine Zilverreiger. Teller Frank DS. Normaal gezien minstens een tiental Grote Zilverreigers. Mogelijks naar de Blauwe Toren getrokken?
HOEKE: STEENBAKKERIJ (20 Grote Zilverreigers)
Opvallend hoge aantallen in deze regio! Tijdens het telweekend 20 Grote Zilverreigers op de traditionele slaapplaats aan de Steenbakkerij. Verder nieuw voor Hoeke: gezien het groot aantal waarnemingen en aantallen mag de slaapplaats van 15 koereigers in de Kleiputten van Hoeke geen echte verrassing genoemd worden. Gegevens 10/01: Emmanuel Crul.
ZEDELGEM: VLOETHEMVELD: (3 Grote Zilverreigers)
Luc De Cat telde op 12/01 3 vogels op de traditionele slaapplaats.
SIJSELE: GOLF – ZANDBERGHOEVE (4 Grote en 1 Kleine Zilverreiger)
Dit jaar 4 Grote Zilverreiger en1 Kleine Zilverreiger op de gekende slaapplaats aan de Golf = Stockmanhoeve te Sijsele – 13.01 – Stefaan Anseeuw
OEDELEM – SINT-KRUIS – ASSEBROEK: RYCKEVELDE – TWAALFHOEK –ASSEBROEKSE MEERSEN (3 Grote en 1 Kleine Zilverreiger)
Tijdens het telweekend werd de exacte slaapplaats niet gevonden, maar verbleven zeker 3 Grote en 1 Kleine Zilverreiger in het gebied die er ook zo goed als zeker ergens gingen slapen, gezien het aantal waarnemingen overdag We tellen deze mee bij de statistieken. Het weekend ervoor nog tot 12 Grote Zilverreigers geteld. (Rik Vande Kerchove, Koen Baute, Eric Hermy, Ignace Anseeuw, e.v.a.).
EERNEGEM – STATIONSPUT en of WESTKERKE – REIGERKOLONIE (1 Kleine Zilverreiger)
Sam Dewanckele meldde net als in 2023 dat er geen vogels kwamen slapen rond de Stationsput van Eernegem. We kregen ook geen meldingen van slapende vogels rond de Reigerkolonie Westkerke. Wel werd overdag 1 vogels opgemerkt in die regio. We tellen hem bij de statistieken omdat die zeker ergens in een polderbosje slaapt.
KLEINERE – ONREGELMATIGE OF NIET GEVONDEN SLAAPPLAATSEN – OP DE GRENS VAN DE REGIO (1 Kleine Zilverreiger + 9 Koereiger)
Verder zat op 13/01 1 kleine zilverreiger op de grens van Ruddervoorde en Torhout. Een slaapplaats niet gekend. We tellen mee. Verder zaten overdag op 13 01 minstens 9 koereigers op de grens Aartrijke/Eernegem – die gaan wellicht in het prive bosje slapen te Jabbeke – cfr andere winters – waar werd dat weekend niet geteld. Aantallen werden bij de regionale aantallen bij geteld.(Stijn Cooleman)
Bespreking resultaten
Grote Zilverreiger
De 92 Grote Zilverreigers zorgen voor een min of meer status quo! De plotse vorst zorgde voor een totale verstoring van het normale patroon! alle traditionele weidecomplexen bevolkt bleven.
| Gebied | Mid jan 17 | Mid jan 18 | Mid jan 19 | Mid jan 20 | Mid jan 21 | Mid jan 22 | Mid jan 23 | Mid jan 24 |
| Knokke (Nieuwe Vrede) | – | 3 | 5 | 7 | 15 | 3 | 5 | 9 |
| Wenduine (Kleiputten) | – | – | – | 9 | 14 | 3 | 20 | 4 |
| Damme (kant Fort Beieren)/Oostkerke | 6 | 2 | (3) | 18 | 4+15 | 4+16 | 6+17 | 5+14 |
| Hoeke (kleiput/steenbakkerij) | 3 | 6 | 0 | 6 | 9 | 19 | 12 | 20 |
| Dudzele (Ronselareweiden) | – | 2 | 2 | 0 | 2 | 3 | 0 | 0 |
| Brugge (Blauwe Toren) | – | 3 | 0 | 7 | 0 | 5 | 7 | 14 |
| Meetkerke (Jagersput) | 7 | 17 | 4 | 15 | 15 | 15 | 11 | 0 |
| Stalhille (Moerasbosje) | – | – | – | – | 2 | 2 | – | – |
| De Haan – Klemskerke | – | – | 9 | 27 | 19 | 3 | 16 | 16 |
| Oudenburg – Pompje | – | – | – | – | – | 9 | – | – |
| Zedelgem (Vloethemveld) | 1 | 1 | 3 | 2 | 2 | 3 | 2 | 3 |
| Oostkamp –Assebroek – Oedelem
(Warandeputten)
|
1 | 0 | – | 0 | 1 | (6) | (7) | (3) |
| Sijsele (Stockmanshoeve) | – | 1 | 1 | 1 | (2) | 0 | 4 | |
| Sijsele (Zandberghoeve) | 1 | 1 | 1 | 1 | 0 | 0 | ||
| Eernegem (Stationsput) | – | – | – | – | – | – | 0 | 0 |
| Oostkamp-Ruddervoorde | 1 | (1) | (1) | 0 | ||||
| Totaal | 18 | 36 | 28 | 92 | 101 | 97 | 104 | 92 |
Tabel 1 = aantallen Grote Zilverreigers op de gekende slaapplaatsen in Noord-West-Vlaanderen, januari 2017/2018/2019/2020//2021/2022/2023 en 2024
( ) betekent zeker in de directe omgeving slapend, maar exacte plaats niet gevonden.
Kleine Zilverreiger
Verblijft zoals gezegd in de zomer en het vroege najaar meestal in de polder en zwermt tijdens de winter vaak uit over de ganse regio, ook wel een beetje afhankelijk van de temperaturen. Bij zachte winters blijven ze langer aan de kust dan in koude winters.
Door de vorst, zowel overdag als ’s nachts in de dagen voorafgaand aan te telling, zijn wellicht heel wat onvoorziene verschuivingen gebeurd qua foerageer en slaapgedrag. Maar we menen te mogen stellen dat de aantallen representatief zijn, zeker als we vergelijken met de dag waarnemingen.
| Gebied | Mid jan 2017 | Mid jan 2018 | Mid jan 2019 | Mid jan 2020 | Mid jan 2021 | Mid jan 2022 | Mid jan 2023 | Mid jan 2024 |
| Zeebrugge ( Smienten weiden) (Fonteintjes) | 15 | 13 | 16 | 13 | 13 | 2 | 17 | 4 |
| Kleiputten Wenduine | – | – | – | 2 | 0 | 1 | 1 | 0 |
| Knokke (Int Dijk – Retranchement) (Nieuwe Vrede) | 4 | 9 | (3) | 5 | 3 | 17 | 12 | 18 |
| Damme (kant Fort Beieren- Rombautswerve) | 1-0 | 3-0 | 0 | 0 | 1-0 | 0-1 | 0 | 0 |
| Hoeke (kleiputten/steenbakkerij) | 2 | – | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| Meetkerke (Jagersput) | 6 | 1 | 0 | 0 | 0 | 1 | 1 | 0 |
| Brugge (Blauwe Toren) | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 21 | 10 | 16 |
| Klemskerke-Kwadeweg | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 2 | 5 |
| Oedelem/Sint-Kruis (bosjes) | 3 | 7 | 5 | 6 | 7 | 1 | (3) | (1) |
| Sijsele (Stockmanshoeve) | 1 | |||||||
| Torhout (Groenhove Bufferbek. of omgeving) | 3 | – | 0 | 1 | 0 | 1 | 0 | (1) |
| Snellegem (Debaets) – Jabbeke (prive vijver) | – | 2 | 0 | – | 0 | 1 | 1 | 0 |
| De Haan | — | – | 3 | – | 0 | 0 | 0 | 0 |
| Sint-Michiels-Kerkebeek | – | – | – | 1 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| Eernegem – Stationsput | – | – | – | 5 | 1 | 0 | 0 | (1) |
| Totaal | 30 | 35 | 27 | 32 | 25 | 46 | 47 | 46 |
Tabel 2 = aantallen Kleine Zilverreigers op de gekende slaapplaatsen in Noord-West-Vlaanderen, januari 2016,2017,2018,2019,2020,2021,2022,2023 en 2024
Koereiger
Opnieuw een opvallende evolutie! De koereiger lijkt nu vaste, stabiele wintergast geworden te zijn, ondanks het feit dat de meeste koeien op stal staan en er een relatief heftige winterprik was voorafgaande aan het telweekend.
Het was wel opvallend dat de vogels zich tijdens en kort na de winterprik verspreiden van hun vaste stekken en slaapplaatsen aan de kust – naar nu over de ganse regio en op niet minder dan 8 verschillende plaatsen opgemerkt!
in totaal noteren we 102 vogels op volgende slaapplaatsen:
10.01.2024: 15 ex Kleiputten Hoeke (ECR)
12.01.2024: 4 ex Nieuwe Vrede te Knokke (FDS)
12.01.2024: 5 ex Prive Vijver Damse Vaart ten O van Fort Beieren (AMA)
13.01.2024: 4 ex Jagersput Lage Moeren (FDS)
13.01.2024: 7 ex Verbrand Fort Damme (GBA)
13.01.2024: 16 ex Blauwe Toren (FDS)
14.01.2024: 24 ex Kleiputten Wenduine (FBE, GDC)
14.01.2024: 18 ex Kwadeweg Klemskerke (WPW, FDR)
De 9 vogels overdag in de regio Aartrijke/Zerkegem worde meegeteld. Ervaring leert dat ze zo goed als zeker in de omgeving (meer bepaald prive vijver Jabbeke) slapen.
Slotwoord
We zijn benieuwd naar de nationale totaalaantallen, die wellicht in een bijdrage in Oriolus of in een INBO Nieuwsbrief zullen gepubliceerd worden.
Indien u in de volgende weken of maanden nog slaapplaatsen ontdekt of telt – graag alle informatie op waarnemingen.be plaatsen en aan fds4022@gmail.com doormailen
Dankwoord
Met dank aan alle tellers en medetellers: Frank De Scheemaeker, Johan Debuck, Gilles Bavay, Emmanuel Crul, Anthony Maes, Stefaan Anseeuw, Rik Vande Kerchove, Eric Hermy, Ignace Anseeuw, Sam Dewanckele, Stijn Cooleman, Wim Pauwels, Luc De Cat, Franky Beidts en Geert Declercq. En alle medetellers, als Wim Jans, e.v.a.. Excuses als ik iemand vergeten ben.
En ook diegenen die spontaan hun gegevens op waarnemingen.be posten. Vaak waren ze van onschatbare waarde bij het samenleggen van de puzzelstukjes. En Koen Devos voor het door sturen van de Westkustgegevens. Ook dank aan de fotografen wiens foto’s ik uit de Mergus mediatheek plukte.
Literatuur
D’hoore P, 2001. De aanwezigheid van de Kleine Zilverreiger in het witte polderdorp Lissewege: 1995-2000. Mergus Nieuwsbrief nr 8.
De Scheemaeker 2004. Slaaptrektelling Kleine Zilverreiger in het Zwin/Zwinbosjes te Knokke, winter 2001-2002. Mergus Nieuwsbrief nr 18: blz 12-14
De Scheemaeker 2005. Slaaptrektelling Kleine Zilverreiger in het Zwin/Zwinbosjes te Knokke, winter 2002-2003. Mergus Nieuwsbrief nr 20: blz 2-4
De Scheemaeker 2007. Slaapplaatstellingen Kleine Zilverreiger in Noord-West-Vlaanderen, winter 2003-2004. Mergus 2007 (32): blz 16-23
De Scheemaeker 2007. Slaapplaatstellingen Kleine Zilverreiger in Noord-West-Vlaanderen, winter 2004-2005. Mergus 2007 (32): blz 24-32
De Scheemaeker 2007. Slaapplaatstellingen Kleine Zilverreiger in Noord-West-Vlaanderen, winter 2005-2006. Mergus 2007 (32): blz 33-42
Voisin Claire, José Godin and Alain Fleury 2005. Status and behaviour of Little Egrets wintering in western France. British Birds, september 1995:468-475.
De Scheemaeker 2016 Slaapplaatstellingen ‘witte’ reigers in Noord-West-Vlaanderen, weekend 12 en 13 november 2016. Mergus website – projecten Zilverreigers
De Scheemaeker 2019 Slaapplaatstellingen ‘witte’ reigers in Noord-West-Vlaanderen, weekend 15-16 januari 2019. Mergus website – projecten Zilverreigers
De Scheemaeker 2019 Slaapplaatstellingen ‘witte’ reigers in Noord-West-Vlaanderen, weekend 14 en 15 november 2019. Mergus website – projecten Zilverreigers
De Scheemaeker 2020 Slaapplaatstellingen ‘witte’ reigers in Noord-West-Vlaanderen, weekend 17 en 18 januari 2020. Mergus website – projecten Zilverreigers
De Scheemaeker 2021 Slaapplaatstellingen ‘witte’ reigers in Noord-West-Vlaanderen, weekend 15 en 16 januari 2021. Mergus website – projecten Zilverreigers
De Scheemaeker 2022 Slaapplaatstellingen ‘witte’ reigers in Noord-West-Vlaanderen, weekend 15 en 16 januari 2022. Mergus website – projecten Zilverreigers
De Scheemaeker 2023 Slaapplaatstellingen ‘witte’ reigers in Noord-West-Vlaanderen, weekend 14 en 15 januari 2023. Mergus website – projecten Zilverreigers
Frank De Scheemaeker, Ronselarestraat 105, 8380 Brugge – fds4022@gmail.com