Beknopt verslag overwinterende Stootvogels in Noord-West-Vlaanderen, 09 tot 12 januari  2009

 

Nicholas Endriatis en Frank De Scheemaeker

Inleiding

 

Het is nu bijna 2 decennia lang dat we onze overwinterende dagroofvogels in Noord-West-Vlaanderen tellen. Het telweekend liep van vrijdag 09 tot en met maandag 12 januari 2009.  Op het einde volgen ook de resultaten van de regio Torhout als losse aanvullende gegevens.

Telgebied

 

Het telgebied bleef net hetzelfde als de vorige jaren, namelijk het noorden van de provincie West-Vlaanderen. Er werd geteld van Knokke tot De Haan, voor wat het noorden betreft, en tot boven Torhout en Wingene, voor wat het zuiden van het door ons omlijnde gebied betreft. Alles samen bedraagt de totale oppervlakte zo’n 640 km² verdeelt in ongeveer 290km² polder, kuststreek en havengebied, 300 km² bos- en zandstreek en 50 km² verstedelijkt gebied.

De polders worden voornamelijk gekenmerkt door grote graslandcomplexen en akkers. Het landschap in de zandstreek is op zijn beurt dan meer afwisselend met vrij veel bos en bebouwing.

De voornaamste boscomplexen zijn het Bulskampveld (Beernem), Vloethemveld (Zedelgem) en het de gekende bossen rondom St-Andries en St-Michiels.

De Brugse Stadskern en deze van De Haan, Blankenberge, Knokke-Heist, Loppem, Oostkamp, Jabbeke en Beernem vallen dan weer de noemer van “verstedelijkt gebied”.

 

Methode

Door de enthousiaste medewerking van Stijn Cooleman kreeg iedereen dit jaar opnieuw digitale stafkaarten van zijn telgebied met daarop de rasters en benamingen per deelgebied. Een oprecht woord van dank aan Stijn voor de vele uren werk dat hij hierin heeft gestoken. 

Alle waarnemingen werden genoteerd op een speciaal telformulier, waarop nu naast elke waarneming de exacte plaatscode kon genoteerd worden, wat het verwerken van de gegevens een stuk eenvoudiger maakte. 

Op enkele uitzonderingen na werd elk gebied terug door dezelfde teller onderzocht als de vorige jaren. Er waren tijdens het telweekend ook slaapplaatstellingen in het Hagebos te Zuienkerke, in het Zwin te Knokke  en in de Achterhaven van Zeebrugge.

 Alle waarnemingen werden in de computer ingebracht en verwerkt in het programma “Vogels” van Roland Vannieuwenhuyze.  Er werden geen losse aanvullende waarnemingen uit de telperiode gebruikt, gezien de telling uiterst vlot verliep. 

Weersomstandigheden

Van de 1e tot de 2e werd ons weer bepaald door maritieme luchtstromingen van polaire oorsprong verbonden aan een depressie ten zuiden van Scandinavië. Op de 3e lagen wij onder de invloed van continentale lucht verbonden aan een zone van hoge druk gelegen boven Engeland. Van de 4e tot de 5e zorgde maritieme lucht, verbonden aan een depressie ten oosten van ons land voor koud weer en sneeuw. Op de 6e lage wij opnieuw onder de invloed van continentale lucht verbonden aan een zone van hoge druk die zich uitstrekte van de Britse Eilanden tot Polen. Op de 7e zorgde een depressie ten zuiden van Scandinavië voor de aanvoer van maritieme lucht. Van de 8e tot de 10e kregen wij opnieuw de aanvoer van zeer koude, continentale lucht verbonden aan een gebied van hoge druk vanaf Groot-Brittannië naar Oost Europa. Van de 11e tot de 28e lag ons land onder de invloed van maritieme luchtstromingen verbonden aan uitgebreide depressies in de buurt van de Britse Eilanden of IJsland. Van de 29e tot de 31e werd het weer boven onze streken bepaald door continentale luchtstromingen verbonden aan een zone van hoge druk ten zuiden van Scandinavië. De gemiddelde luchtdruk bedroeg te Ukkel 1013,9 hPa (norm.: 1017,0 hPa).

De overwegend polaire, maritieme luchtstromingen of continentale luchtstromingen tijdens de eerste helft van deze maand waren de oorzaak van te lage gemiddelde maandtemperaturen ten aanzien van de normale waarden. In het land lag de afwijking van de normale van de maandgemiddelden van de maximumtemperaturen over ’t algemeen tussen – 2,5°C en – 1,0°C. De maandgemiddelden van de minimumtemperaturen weken meestal af van de normale met een waarde gelegen tussen – 3,0°C en –1,5°C. De absolute maxima varieerden van 6 °C tot 13 °C en deden zich meestal voor op de 19e. De absolute minima varieerden van – 23°C tot – 7°C en werden meestal op de 7e of de 28e waargenomen. Te Ukkel bedroeg de gemiddelde maandtemperatuur 0,7°C (norm.: 2,6°C). De gemiddelde uitersten bedroegen respectievelijk 3,7°C en – 2,5°C (norm.: 5,1°C en – 0,3°C). De absolute uitersten waren respectievelijk 10,1°C [de 19e] en – 12,8°C [de 7e] (norm.: 11,5°C en –8,6°C). Er waren 18 vorstdagen [min < 0 °C] (norm.: 14,3 d.), waarvan er 5 winterse dagen waren [max < 0 °C] (norm.: 3,2 d.).

Het telweekend werd gekenmerkt door zeer koude temperaturen: 0° tot -5, zonnig, weinig wind, voor en na het telweekend viel heel wat sneeuw.  (bron maandoverzichten KMI).

Resultaten en bespreking

1. GEBIEDSBESPREKING

Na twee tellingen met zeer ongunstige weersomstandigheden – nu koud maar goed telweer. Het totale aantal waargenomen stootvogels steeg van 402 naar 446 en dit bijna uitsluitend te danken aan de goede resultaten van de Buizerd in de polderregio. Ook wat betreft de andere soorten zien we dat het procentueel aandeel van de polder blijft stijgen t.a.v. de aantallen in de zandstreek. Mogelijks heeft dit echter ook iets te maken met het feit dat de polder gemakkelijker te tellen is en dat meer tellers meer teluren verrichten in de polder dan in de zandstreek. Aantals koploper blijft de Buizerd, gevolgd door Torenvalk, Sperwer, Slechtvalk, Blauwe Kiekendief, Smelleken en Bruine Kiekendief. Dit jaar ook een melding van een Rode Wouw, een Ruigpootbuizerd en een mogelijke Havik.

 2. SOORTBESPREKING

Rode Wouw Milvus milvus

 

Deze zeldzame wintergast werd opgemerkt in de Zwinstreek op 10 01. Op 12 01 was mogelijks maar niet zeker hetzelfde ex aanwezig in de Achterhaven.

Photo: Patrick Keirsebilck

 

 

Bruine Kiekendief Circus aeruginosus

 

             Sinds 2001 een jaarlijkse wintergast. Dit jaar slechts twee uitsluitende waarnemingen: 1 ex te Uitkerke op 09/01 en 1 ex in de Achterhaven op 10/01, diezelfde vogel kwam wellicht in diezelfde in rietveld Pelikaan slapen. Alle vogels werden in wijfjeskleed doorgegeven.  Winterwaarnemingen blijven dus bijzonder zeldzaam in onze regio.  Het wintermaximum blijft voorlopig staan op 2002 toen er 11 Bruine Kiekendieven werden geteld.

 

 

Vergelijking met vroegere tellingen.

Jaar	2001	2002	2003	2004	2005	2006	2007	2008	2009
Aantal	6	11	4	2	1	3	1	3	2

 

 

Blauwe Kiekendief Circus cyaneus

 

             Dit winterhalfjaar was zoals gezegd zeer zacht. We noteerden overdag minimaal 9 ex waaronder 3 mannetjes. Het gemiddelde aantal overwinteraars de laatste 10 jaar lag op ca 11 exemplaren.

            Alle dagwaarnemingen lieten zich optekenen in de polder. 1m in de Zwinstreek, 1m + 2w/imm in de Achterhaven, 2 w/imm uit de Uitkerkse Polder, 1 w/imm uit de Akkers te Vlissegem, 1 m uit de Maldegempolder te Lapscheure, 1 w/imm uit de Polders te Houtave en 1 w/imm uit de Akkers Pompje Oudenburg.
  

Telkens 3 w/imm werden genoteerd op de slaapplaatsen in Rietveld Pelikaan en 2m + 3w/imm in het Zwin te Knokke. Hier tellen we slechts 1m en 2w bij de totaalaantallen. De andere vogels kunnen evt ook overdag gezien zijn.

Uit de zandstreek geen waarnemingen.

In de regio Torhout verrassend 2m en 1w/imm.

Vergelijking met vroegere tellingen.

Jaar	1996	1997	1998	1999	2000	2001	2002	2003	2004	2005	2006	2007	2008	2009
	12	21/23	11	8	7	3-4	11	15	12	6-7	14/16	9	11	12

Havik   Accipiter gentilis

Een  mogelijk ex werd opgemerkt te Vloethemveld Zedelgem (Luc De Cat)

Sperwer Accipiter nisus

            Er werden dit jaar iets meer Sperwers waargenomen dan het vorige winterhalfjaar.  In totaal telden we 49 ex t.o.v. 39 ex in 2008, 51 in 2007, 33 in 2005 en 32 in 2006.  Door de korte telperiode is de trefkans van deze soort relatief laag.  Rond de eeuwwisseling waren er verschillende jaren met hogere concentraties: 1999: 68 ex en 2000: 74 ex..

In de Polders noteerden we 30 ex en in de zandstreek 19 ex.

            Net zoals in de vorige jaren wordt de Sperwer relatief gelijkmatig in alle deelgebieden van de polder waargenomen.  De hoogte aantallen van 8 vogels werd genoteerd in de polderregio Dudzele, Damme, Oostkerke.  In de zandstreek werd het hoogste aantal actieve exemplaren genoteerd in het Vloethemveldcomplex met 4 ex.

Vergelijking met vroegere tellingen.

Jaar	‘96	‘97	‘98	‘99	‘00	‘01	‘02	‘03	‘04	‘05	‘06	‘07	‘08	‘09
Aantal	24	51	59	68	74	50	41/45	52	48	33	21	51	39	49

 

Buizerd Buteo buteo

 Photo: Patrick Keirsebilck

Dit winterhalfjaar halen we met 250 ex het tweede beste telresultaat ooit. De uitzonderlijk lage aantallen uit 2008 zullen dus gedeeltelijk met de ongunstige weers- en tel omstandigheden te maken gehad hebben en niet met een reële aantalsvermindering. T.o.v. 15 jaar terug is de winterpopulatie alvast bijna verdriedubbeld  (88 à 100 vogels in 1994). Het blijft de meest vertegenwoordigde en best verspreide roofvogel in

onze regio. Dit jaar de helft meer vogels gespot in de polder t.o.v. van de zandstreek. .  In totaal werden  148 Buizerds geteld in de polder (87 ex in 2008, 95 in 2007, 123 ex in 2006 en 111 ex in 2005) tegenover 102 ex  in de zandstreek ( 89 ex in 2008, 132 in 2007, 115 ex in 2006 en 116 in 2005).  Een toch wel opvallende verschuiving dit jaar.

            In de ganse kust – en polderstreek opnieuw de normale aantallen: bv opnieuw 21 ex voor de Zwinstreek t.o.v. 6 ex in 2008 en 13 ex in 2007. De driehoek Dudzele – Koolkerke – Damme herbergde een recordaantal van 35 ex t.o.v  17 ex in 2008 en 11 ex  in 2007.  Daarmee klopte het de driehoek Oostkerke-Hoeke-Lapscheure waar 26 ex verbleven, normale aantallen in vgl met 2005, 2006 en 2007 toen werden resp 29, 29 en 22 ex werden genoteerd en een stuk hoger dan het dipje in 2008 met 17 ex. Verder opnieuw 11 ex in de Moeren van Meetkerke en Houtave en tegenvallend slechts 7 ex in de Polderrand tussen Bloemendale en Varsenare.

 Voor de zandstreek opnieuw een hoge concentratie aan Buizerds in de uitgestrekte privé bossen van Loppem, Oostkamp, Waardamme en Ruddervoorde.  In totaal werden hier niet minder dan 22 Buizerds geteld.   Ook vorige jaren werden reeds hoge aantallen genoteerd: 27 ex in 2005 en 31 ex in 2006 en 44 ex in 2007 en 30 ex in 2008. Tweede beste gebied is de regio Assebroek/Sint-Kruis/Sijsele met 19 ex. Ook de Brugse rand met 10 ex en het Beverhoutsveld met eveneens 17 ex doen het niet onaardig. In en rond het Bulskampveld dit jaar 15 ex, een verdubbeling tov 2007.

Vergelijking met vroegere tellingen.

Jaar	1996	1997	1998	1999	2000	2001	2002	2003	2004	2005	2006	2007	2008	2009
Aantal	143	178	192	226	258	158	195	240	247	227	238	220	176	250

 

Ruigpootbuizerd Buteo lagopus

            Op 10 januari werd één vogel opgemerkt in de onmiddellijke omgeving van het Zwin te Knokke. Deze vogel verbleef er tot in februari en werd regelmatig opgemerkt. Mooi foto’s zie www.mergus.be. Ruigpoten overwinterden regelmatig in zeer klein aantal (1-2 ex) in  de jaren ’80 en ’90, maar waren accidenteel waargenomen na de eeuwwisseling.

Torenvalk Falco tinnunculus

 

            De aantallen overwinterende Torenvalken viel dit jaar fel terug tot 115 ex en dit is het op een na slechtste resultaat sinds het begin van de tellingen in 1996. In de zandstreek noteerden we  21 ex; in de polder nog 94 ex. De muizenpopulatie moet in de periode van de tellingen dus erg laag geweest zijn.  

            In de polder zijn de aantallen erg ongelijk verdeeld.  Zo noteren we  in de Zwinstreek toch nog 19 ex  tov  26 ex in 2006, 8 ex in 2007 en  6 ex in 2008.  Tweede best gebied is de regio Dudzele/Damme met 18 ex maar de aantallen in de regio Hoeke lopen terug van 21 naar 17 , 16 en nu naar 6  ex. – een verklaring is niet direct te vinden.  Een pak meer Torenvalken werd geteld te Uitkerke met 13 ex, maar toch veel veel minder dan bv de 31 ex in 2008. Hier een belangrijke opmerking: in de weken voorafgaand aan de telling waren in de Uitkerkse Polder tot 34 ex aanwezig. Maar tijdens het telweekend waar deze vogels niet actief of  verdwenen (extreme koude/sneeuwval).  Ook de polders van Vlissegem en Klemskerke doen het een stuk minder met 10 ex tov  22 ex in 2008.

In de zandstreek werden in alle deelgebieden Torenvalken genoteerd zij het overal in relatief klein aantal. De gelijkmatige verspreiding over het ganse gebied valt op, met als enige uitschieter de Beernemse regio met 6 ex.

Vergelijking met vroegere tellingen.

Jaar	1996	1997	1998	1999	2000	2001	2002	2003	2004	2005	2006	2007	2008	20092008
Pold	150	88	87	135	99	87	93	128	96	167	108	107	132	94
Zand	34	37	27	40	32	37	17	38	27	34	39	41	18	21
TOTAAL	184	125	114	175	131	124	110	166	123	201	147	148	150	115

 

 

Slechtvalk Falco peregrinus

          Photo: Patrick Keirsebilck 

We hebben de laatste vijf jaar een stabiele overwinteringspopulatie van 15 à 20 Slechtvalken, bijna allen in de polder. 

            De beste plaatsen om Slechtvalken ‘aan het werk’ te zien blijven de Achterhaven van Zeebrugge, de Polders van Uitkerke en opvallend ook de Hoekse regio.  Maar ook uit de Moeren van Meetkerke en Houtave kwamen meldingen. Ook in het centrum van Brugge was  ‘ons’ koppel Slechtvalk aanwezig op en rond OLV toren.

In de zandstreek verbleef  1 ex te Oedelem en 2 ex kwamen slapen te Zedelgem.

 

Vergelijking met vroegere tellingen.

Jaar	1999	2000	2001	2002	2003	2004	2005	2006	2007	2008	2009
Aantal	3	7-8	10	18	16	13	13	16	19à21	18	17

           

 

 

Smelleken Falco columbarius

            In totaal waren er dit jaar gedurende de telperiode 4 waarnemingen, allen in de polder.

 

            Op 11/01 1m aan de Zeepolder te Lapscheure, op 09/01 1w in de Uitkerkse Polder, op 11/01 1m in de Polders te Houtave en op 10/01 1 ex aan het Pompje van Oudenburg 

 

Vergelijking met vroegere tellingen.

Jaar	1999	2000	2001	2002	2003	2004	2005	2006	2007	2008	2009
Aantal	3	5	3	5	3	5	2	3	5	5	4

 

Uilen

Het was ook een uitzonderlijke winter voor ‘uilen. In de Uitkerkse Polder overwinterde 1 Sneeuwuil en minstens 6 Velduilen.

Aanvulling: resultaten regio Torhout

 

Ook te Torhout werd traditiegetrouw in hetzelfde weekend geteld als aan de Oostkust en dit op  vrijdag 09 en zaterdag 12 januari.

In totaal werden voor de regio Groot-Torhout (Wijnendaele en omgeving) overdag 33 Buizerds (19 in 2008, 34 ex in 2007, 23 in 2006 en 2005 en 27 in 2004), 10 Sperwer (7 in 2008, 11 in 2007, 9 in 2006 en 8 in 2005) en slechts 3 Torenvalken (5 in 2008, 4 in 2007, 7 in 2006 en 9 in 2005) opgemerkt.  Er werd opnieuw een Slechtvalk vastgesteld in de omgeving van het Wijnendalebos, alsook een mannetjes Smelleken.  De spreiding van Buizerd over de regio Torhout is als volgt verdeeld. Rond het bos van Wijnendale werden minstens 13 exemplaren geteld (18 in 2007, 11 in 2006 en 12 in 2005), 9 ex omgeving Edewalle, 4 aan Kasteel De Mare/Verloren Kost,  omgeving Groenhove 3 Buizerds  en in de overige opener gebieden 4 ex.

De 10 getelde Sperwers liggen in de lijn van de verwachtingen zijn licht stijgend als in de regio Brugge waar ook dit jaar opmerkelijk meer Sperwers werden geteld.  Met 4 getelde Torenvalken doet deze soort het dan weer minder dan de laatste 2 jaren.  De aanwezigheid van  Blauwe Kiekendieven, Smelleken en adulte Slechtvalk wijzen op de grote waarde van het gebied.

Jaar	2001	2002	2003	2004	2005	2006	2007	2008	2009
Buizerd	25	31	29	27	23	23	34	19	33
Torenvalk	5	1	9	1	9	7	4	5	3
Sperwer	8	8	8	6	8	9	11	7	10
Smelleken	0	1	2	0	0	0	0	0	1
Blauwe Kiekendief	0	0	1m + 1w	0	0	1w	0	0	3
Slechtvalk	0	0	0	0	0	0	1 juv	1ad	1

 

Lijst van de waarnemers en eventuele afkortingen

 

ACO Antoine Cornelis Brieversweg 418 8310 St-Kruis 

DDW Danny Dewulf, Slingerstraat 9, 8100 Torhout

DPE Dirk Peene Inkweg 2 8460 Oudenburg

DVB Dominique Verbelen Torrekensstraat 41 9820 Munte

DV Dirk Vercoutter, 8310 Brugge

DVT Dirk Van Torre Rodenbachstraat, 12 B12 8301 Heist

DW Dirk Werbroeck Leiestraat 13 8820 Torhout  

ECR Emmanuel Crul Middelburgstesteenweg 7 8340 Damme

EHE Eric Hermy Molenstraat 117a 8310 Brugge

FDC Filip De Coster Spreeuwenweg 60 8210 Loppem

FDS Frank De Scheemaeker Ronselarestraat 105 8380 Dudzele 

FVH Filip Vanhee Molendreef 37 8420 De Haan

GBU Guido Burggraeve Hoekestraat 108 8300 Westkapelle

GC Geert Carette Dijlestraat 9 8820 Torhout

GDC Geert De Clercq Heidelbergstraat 73 8200 Brugge

GDW Geert De Wispelaere Knesselaerestraat 176a 8730 Oedelem

GOB Guido Orbie Rietlaan, 33 8200 Sint-Michiels

HFO Hilde Fontier Stationslaan 32 8000 Brugge

IL  Ivan Leroy Garnaalstraat 4 8820 Torhout  

JDB Johan Debuck Weibroekstraat 26 8301 Heist   

JDK Joseph Dekempe Ridderstraat 8 8020 Ruddervoorde

JDT Jo Detavernier 8320 Brugge

JMY Johnny Mylle Westmoere 39 8490 Snellegem  

JOV Johan Vandepitte E. van ‘t Padstraat 41 8310 Assebroek

JWA Jef Van de Water Collaert Mansionstraat 4 8000 Brugge

JZV Jozef Vansteenkiste Rond den Heerdstraat, 64 8000 Brugge   

KH   Kristof Hurtekant Waterstraat 35 8730 Beernem

KHE Kenny Hessel Rondevijverstraat 11 8820 Torhout

KLE Kris Lesage Snellegemstraat 39 8210 Zedelgem

KNR Karim Neirynck Beisbroekdreef 12 8490 Varsenare

LDC Luc De Cat Vloetemveld, 10 8210 Zedelgem  

LVP Luc Vanpaemel Sint-Jorisstraat 27 8730 Beernem

MDE Marc De Ceuninck Welvaartstraat 18 8310 Brugge 

MGO Maarten Goessaert Scheepsdaelelaan 57/5 8000 Brugge

MKA Machteld Kaesemans Fazantenlaan 66 8210 Zedelgem

MPO Marcel Pottier Woudweg naar Zedelgem 11 8490 Snellegem

NED Nicholas Endriatis Pastoriestraat 174 8200 Brugge 

NVV Noel Vervaecke Brugsestraat 118 8211 Aartrijke

PDH Paul D’hoore Leliestraat 12 8310 Brugge, tel: 387789   

PJ   Patrick Janssens Koolkerksestwg 49 8000 Brugge

PJH Pieterjan Huisseune Pannestraat 7  8300 Knokke

PMT Paul Maertens B. Ruzettelaan 373 8310 Assebroek  

PMR Philippe Martens Schijfstraat  8310 Brugge

RDL Romain Deloof Oostdijk, 33 8020 Oostkamp  

RDP Rudy Deplae Schijfstraat 90 8310 Brugge   

RPI Robrecht Pillen Braambos Oost, 11 8200 Sint-Andries  

RVK Rik Vande Kerchove ‘t Leitje 6 8310 Assebroek

RVN Roland Vannieuwenhuyze, Bessendreef 7, 8210 Loppem

SCO Stijn Cooleman Mosselstraat 9 8490 Zerkegem

SDH Steven D’haese Henri Dunantstr 7 8200 Brugge

VGH Valérie Goethals Geldenaaksebaan 188/5 3001 Heverlee

VUG Geert Vanhulle Parkstraat 63  8730 Beernem

WJ Wim Jans Lange Vesting 101  8200 Brugge

WLT Wim Lammerant Oudenburgweg 9 8490 Varsenare  

WPW Wim Pauwels Zandstraat 255B3 8200 Brugge

WRO Wim Rommel Ieperleestraat 15, 8820 Torhout

WUP Werkgroep Uitkerkse Polder  

Met mijn excuses voor eventueel vergeten tellers.

Dankwoord

 

Een bijzonder woord van dank gaat uit naar alle tellers die zonder morren naar jaarlijkse traditie ‘hun’ gebied zijn gaan tellen.  Verder een bijzonder woord van dank aan Stijn Cooleman voor het digitaliseren van de regio stafkaarten met daarop ons fameus gebiedsraster.  We zullen het in de toekomst voor tal van toepassingen nog kunnen benutten.

Ook dank aan Dirk Werbroeck, Danny Dewulf, Geert Carette, Wim Rommel en Kenny Hessel die zoals reeds boven vermeld in regio Torhout een aanvullende telling uitvoerden. En aan Patrick Keirsebilck voor het ter beschikking stellen van de foto’s.

Een overzicht van alle waarnemingen kan op aanvraag bekomen worden bij Frank De Scheemaeker of Nicholas Endriatis.

Nicholas Endriatis- Pastoriestraat 174 – 8200 Brugge- nicholas.endriatis@pandora.be    

Frank De Scheemaeker, Ronselarestraat 108, 8380 Brugge – frank.descheemaeker@skynet.be